باد شرطه

باد شرطه  به معنی باد موافق کشتی برای خوانندگان بیشتر از راه بیت معروف حافظ ( کشتی شکستگانیم ای باد شرطه برخیز... ) آشنا است. در زبان فارسی قبل...

Thursday, March 10, 2022

سنجش اعمال روان در گذشته

بر پایه‌ی کتاب دادستان دینی، روانِ در گذشته در چهارمین روز پس از مرگ داوری می‌شود. زیرا بنا به باور زردشتی که نباید آب، خاک و آتش آلوده شود،...

Wednesday, November 7, 2018

نقد فرهنگ‌های دو زبانه(قسمت اول)

منتقد فرهنگ‌ها با به کارگیری روش علمی و سنجه‌های مناسب در نقد جنبه‌های مختلف فرهنگ، از چندین جهت به مخاطبان و فرهنگ‌نگاران خدمت می‌کند. از یک...

Wednesday, November 7, 2018

نقد فرهنگ‌های دو زبانه(قسمت دوم)

منتقد فرهنگ علاوه بر شناخت سنجه‌های درونی و بیرونی در ارزیابی انتقادی خود لازم است به پارامترهای دیگری نیز توجه کند. از جمله‌ی این پارامترها...

Wednesday, November 7, 2018

یازگار و یادگار و انشقاق اولیه

در شماره‌ی اول مجله‌ی فرهنگ‌نویسی، آقایان سجاد آیدنلو، ابوالفضل خطیبی و علی اشرف صادقی در یادداشت‌هایی، با ارائه دلایل و شواهد مختلف، نظر خود...

Thursday, March 1, 2018

خرندز یا جزیدر؟

شادروان استاد مجتبی مینوی در چاپی که از ترجمه‌ی سیرت جلال الدین مینکبرنی کرده است در عنوان پشت جلد کتاب نام مصنّف عربی کتاب را شهاب الدین محمد...

Tuesday, November 21, 2017

آپادانا: ايوان

هنگامي که ما واژه‌ي اپادانا را مي‌شنويم در ذهن خود آن کاخ با ستونهاي برافراشته و سر به آسمان کشيده تخت جمشيد را با سرستونهاي زيبايش که بر زمين...

Saturday, August 19, 2017

پسوند «- ناک» در زبان فارسی

زبان فارسی در کنار کاراییهایی که در دو حوزه‌ی هند و پاکستان داشته و دارد، زبان گفتاری و نوشتاری فارسی‌زبانان فرارود، تاجیکستان و افغانستان نیز...

Saturday, August 19, 2017

تحيت

تحيّت، يعني سلام، درود، شادباش، تهنيت و نظاير آن. اين کلمه از ريشه‌ي حيات است و لغويان آن را به معناي طلب بقا و آرزوي زندگي (در مقام دعا براي...

Thursday, March 16, 2017

محتسب و آژان

خیال می‌كنم:- در مملكت ما معجزات غریبی هست كه فقط نتیجه‌ی «عقل خدادادی» است و ملل فرنگ كه از این موهبت محرومند و فقط با علم كارشان را اداره می‌كنند...

Saturday, January 14, 2017

واژه‌شناسی بازار

بازار، در فارسی میانه وازار wāzār [w’c’l؛ در فارسی میانه مانوی w’c’r] با ترکیب‌هایی چون وازارگ (بازاری)، واز ارگان (بازرگان)، واز ارگانیه (بازرگانی)،...

Saturday, September 10, 2016

اصطلاح‌شناسی تجارت

تجارت (در فارسی: بازرگانی) در لغت به معنای خرید و فروش، داد و ستد و معامله کردن است. برخی منابع، تجارت را در کاربرد اصطلاحی آن معنا کرده‌اند،...

Sunday, June 26, 2016

در جستجوی واژگان فارسی اسب‌شناسی

مربّی سواری به شاگردانش چنین آموزش می‌داد: کره‌‌ی اسب را به مانژ بیاورید، و برای آن که مفاصل و بخولق‌هایش سفت شود، اول قدم ببرید، بعد یورتمه،...

Tuesday, April 19, 2016

معنای تازه‌ای از «آواز» در شاهنامه

معنی اصلی آواز در فارسی و پهلوی « صوت و صدا »ست و در فارسی از این معنی اصلی چند معنی دیگر نیز برآمده است، همچون « نعره، آواز خوش و نغمه، نام،...

Sunday, February 14, 2016

یكی دخمه كردش ز سمّ ستور

در پایان داستان «رستم و سهراب» پس از مرگ سهراب، هنگامی كه رستم برای به خاك سپردن فرزندش قصد ساختن دخمه می‌كند، این سخنان را از او می‌شنویم:

Sunday, February 14, 2016

واژه نامه‌ي علوم اجتماعي

بي‌هنجار، نابايست، ناروا، (معرب رواج). (پيشوند اَ در زبان فارسي در واژه‌هاي «انيراني» و «اکناره» باز مانده است. پسوند al در زبان فارسي در واژگان...

Saturday, February 13, 2016

واژه‌سازي در جامعه‌شناسي سياسي

در پي تدقيق محتوا و تطبيق آن با حاوي اخيراً دريافته‌ام که صفت «اجتماعي» را که از واژه‌ي «اجتماع» گرفته شده است به جاي صفات جامعه، در "social"...

Saturday, February 13, 2016

خاستگاه و برساخته‌های نام برمک

آقای «کرن» (H. Kern) اسم «برمک» را وابسته‌ی به لغت سانسکریت «پاراماکا» (Paramaka) می‌داند که به معنای رئیس می‌باشد و بدین قرار عنوان رؤسای مذهبی...

Saturday, December 5, 2015

درد سخن و گرگ خشن

یکی از دلایلی که باعث مهجور ماندن و در نهایت فراموش شدن برخی کلمات در زبان می‌گردد، وجود واژگان همسان امّا با معانی متعدّد است، مثل فراموش شدن...

Sunday, September 27, 2015

واژه‌ی جاکول و یک پیشنهاد

خوانندگان متون کهن فارسی، گاهی به واژگان یا ترکیباتی برمی‌خورند که نامأنوس و فراموش شده‌اند. بازجُست معنا و درک مفهوم چنین واژگانی دشوار و حتّی...

Sunday, September 27, 2015