فراتر از تاریخ

شاید اینجا جای آن نباشد که تأثیر مستمر مارکس را، چه بر جریان تاریخ طی صد و پنجاه سال و چه بر پژوهش تاریخ، توصیف کنیم. بنابراین، تنها به چند شرح...

Sunday, March 10, 2013

مارکس و فلسفه تاریخ

در این کتاب میان فاعلی تاریخ ـ تاریخ (1) ـ و تاریخ نگاری ـ تاریخ (2) ـ تفاوت نهادم. در این بخش، بر بعد سوم نظر می‌اندازیم: فلسفه تاریخ؛ یعنی...

Sunday, March 10, 2013

پاسخ مارکس به پرسشهای تاریخ

(1) مفاد تاریخ چیست؟ تاریخ تمام جوامعی که تاکنون زیسته اند، تاریخ نزاع طبقاتی بوده است (Marx, 1973a, p. 67). سرنخ ما، مطالب او درباره شرایط مادی...

Sunday, March 10, 2013

ایدئالیسم و تاریخ

شاید بتوان ایدئالیسم را همچون این نظریه فلسفی تعریف کرد که تنها چیزی که وجود دارد اذهان یا حالات ذهنی و یا هر دو هستند. تنها برای آنکه بتوانیم...

Sunday, March 10, 2013

تاریخ پوزیتیویستی

اما در قرن نوزدهم، چند مورخ توانمند تلاشهای شجاعانه ای را صورت دادند تا تاریخ را بر مبنای اصول پوزیتیویستی بنویسند، یعنی آنکه قوانین زیربنایی...

Sunday, March 10, 2013

سلجوقیان متقدم در تاریخ نگاری سده های میانه و دوره ی معاصر

موضوع نوشتار حاضر، برآمدن گروهی از ترکان از زندگی گمنام قبیله ای در دشت های اوراسیای غربی و تبدیل آنان به رهبران امپراتوری است که بر خاورمیانه...

Sunday, March 10, 2013

تأملی در وضعیت پژوهش های سلجوقی در ایران

در قیاس با پژوهش های مربوط به دیگر ادوار تاریخی ایران، و وسعت و تنوع رخدادها و تحولات ایران دوره ی سلجوقی، تحقیقات صورت گرفته درباره ی این دوره...

Sunday, March 10, 2013

جستجوی مورخ برای کشف الگوها

با این حال، شاید فعالیت مورخ معمولی نیز ورای پرسش نباشد. علی الظاهر، این فعالیت بی زیان است. خود عمل نگارش تاریخ، مستلزم نوعی الگوبرداری است....

Saturday, March 9, 2013

الگوها در تاریخ

به نظر می رسد قدمهای اولیه و ضروری برای هرگونه سردرآوردنی از تاریخ یافتن نظمها و الگوها در آن است. تقریباً هر شاخه ای از علم، این گونه آغاز می...

Saturday, March 9, 2013

فلسفه سنتی تاریخ، سیری قهقرایی

براساس حرکتی واپس گرایانه، فیلسوفان عمدتاً آلمانی تلاش کردند نیروهای مخفی ای را که بر تاریخ حاکم اند شناسایی کنند. بزرگ ترین این فیلسوفان کانت...

Saturday, March 9, 2013

آیا به فلسفه تاریخ نیاز داریم؟

اگر مورخان بی علاقه اند و فیلسوفان فاقد صلاحیت، پس چه کسی باید به فلسفه تاریخ اهتمام ورزد؟ البته می توان نتیجه گرفت که بهتر است این تلاش یکسره...

Saturday, March 9, 2013

فلسفه تاریخ چیست؟

در همه موضوعات راه پیشرفت (همان طور که هر معلمی می داند) این است که پرسشهایی طرح کنیم. فلسفه از احساس حیرت پدید می آید. اکثر پرسشهایی را که مثلاً...

Saturday, March 9, 2013

امر منحصر به فرد در تاریخ

این مطلب یادآور آن است که بسیاری از مورخان، وظیفه خودشان را پرداختن به امر منحصر به فرد می دانند. درست است که مورخ، اگر از الفاظ و مفاهیم عام،...

Saturday, March 9, 2013

قانون فراگیر

این نظریه را فیلسوف علم، سی. جی. همپل (1)، پیشنهاد کرد (Hempel, 1942, in Gardiner, 1959, pp. 344-56). فرض اساسی همپل این است که تاریخ یکی از...

Saturday, March 9, 2013

مورخان چگونه و چه چیزی را تبیین می کنند؟

مورخان به چه انواعی از تبیین می پردازند؟ همان طور که دیده ایم، آنها غالباً به تبیین چرا می پردازند؛ اما پرسشهای چه و چگونه، یا گه گاه، چه موقع،...

Friday, March 8, 2013

تاریخ و نیروهای اسرارآمیز

هنگامی که ابزارهای طبیعی و انسانی زیادی را که در جستجوی غایاتمان به کار می گیریم، مورد ملاحظه قرار می دهیم، تعجب می کنیم که گه گاه خطاهایی رخ...

Friday, March 8, 2013

دینامیسم تاریخ

موقعی که به دوستی گفتم که درباره نیروهای محرک تاریخ می نویسم، پاسخ داد «تصادف را فراموش نکن!». سخن او اندیشه های پیشینیانی را منعکس می ساخت که...

Friday, March 8, 2013

علت «مهم» در تاریخ چیست؟

این گفته استون این سؤال را مطرح می سازد که مراد مورخان از اینکه یک علت مهم تر از علتی دیگر است، چیست. «مهم» در علیّت چه معنایی می تواند داشته...

Friday, March 8, 2013

علل در تاریخ

این ترکیب علل است که این همه معما برانگیز است. اجازه دهید نخست به ایده «چیزی را پدید آوردن» بنگریم. علل ممکن است لازم باشند یا کافی، یا هر دو....

Friday, March 8, 2013

علیّت در تاریخ

جهان از حرکت باز نمی ایستد. کل جهان در حرکت مداوم است و تغییر دستور روز است. تاریخ داستان پاره ای از تغییرات مهم طی 5000 سال اخیر است. نخست،...

Friday, March 8, 2013