حکمت یعنی چه؟

فیلسوفان برای «حکمت» تعاریف متعددی به دست داده‌اند. ملاصدرا نیز به فیلسوفان استناد کرده و در جایگاه‌های متعددی به فراخور بحث فلسفی، برخی از آن...

Friday, June 8, 2018

رابطه‌ی واجب و ممکن

یکی از فروعات مهم قانون علّیت، قاعده‌ی سنخیت است که مبتنی بر آن علل معیّن همواره دارای معلول‌هایی معیّنی خواهند بود و نمی‌توان هرمعلولی را مستند...

Monday, February 12, 2018

تطابق عین و ذهن در بحث وجود ذهنی

درباره‌ی فلسفه‌ی پیدایش و شکل‌گیری بحث وجود ذهنی، دو نظریه وجود دارد. برخی بر این در مقابل، گروهی معتقدند وجود ذهنی، بحثی وجودشناختی و در مقام...

Monday, February 12, 2018

بررسی دو دیدگاه درباره‌ی مستقلّات عقلیّه

طبق یک نظر رایج، آنچه که ما آن را «مستقلّات عقلیّه» نامیدیم، از «مشهورات» محسوب می‌شود. مرحوم علّامه مظفّر در کتاب «المنطق»، در بحث از مبادیِ...

Wednesday, October 18, 2017

نور علم

مقصود از فقر ذاتی عالم را دریافتیم. وقتی من، خود را به عنوان عالم درنظر می‌گیرم، می‌یابم که در عالم شدنِ خود، نقشی ندارم. علم از خودم نیست،...

Wednesday, October 18, 2017

جستاری درباره‌ی مستقلّات عقلیّه

انسان به نور عقل، خوبی‌ها و بدی‌هایی را می‌فهمد. به بیان دیگر، کشف خوبیِ خوب‌ها و بدی بدی‌ها در اثر منوَّر شدن دل به نور عقل حاصل می‌شود. آنچه...

Wednesday, October 18, 2017

بررسى دو تعریف مشهور از عقل

یکی از تعاریف مشهور فلاسفه از عقل، آن است که عقل مُدرِک کلّیّات است. گویند: ادراک کلّیّات، مربوط به قوّه‌ی عاقله‌ی انسان است؛ در مقابلِ قوای...

Monday, October 16, 2017

«من» چیستم؟

نکته‌ی مهم آن است که این «من»، در همه‌ی تحوّلاتی که هر فردی دارد، ثابت است و تغییری نمی‌کند. به عبارت دیگر، همه تغییرات بر «من» عارض می‌شود.

Monday, October 16, 2017

توصیف عقل (بیان ویژگی‌های آن)

اگر به سراغ عاقل رویم، معنای ادراک عقلی را به خوبی درک می‌کند و در شناخت آن منتظر هیچ تعریفی نمی‌ماند. بلکه هرچه را در توصیف آن می‌شنود، به...

Monday, October 16, 2017

عقل چیست؟

قبل از هر چیز نظری گذرا بر مباحث دانشمندان لغت شناس درباره‌ی عقل می‌افکنیم. امّا توجّه داریم که در این جستجوی لغوی، از مبنای اساسی بحث خود یعنی...

Sunday, October 15, 2017

بررسی یک اشتباه درباره‌ی رابطه‌ی علم و عقل

عقل و علم، تفاوت وجدانی دارند. یعنی می‌یابیم که ما دو گونه معلوم داریم و فرق بین علم و عقل نیز به فرق میان این دو نوع معلوم برمی‌گردد. معلومی...

Sunday, October 15, 2017

علم چیست؟

اگر بخواهیم معنای قابل قبول از توصیف علم ارائه کنیم و آن را «به منزله‌ی» تعریف علم بپذیریم، باید چنین قرارداد کنیم که توصیف علم، یعنی بیان اوصافی...

Sunday, October 15, 2017

دو معنای عقل

زمانی که فهم و درک و علم به معقولات با مستقلّات تعلّق گیرد، فعل «عَقَلَ- یَعقِلُ» را به کار می‌بریم. مصدر این فعل در عرب «عَقل» است و اسم فاعل...

Sunday, October 15, 2017

تفاوت علم و معرفت

این مطلب مسلّم است که توصیفات، تصوّراتی پدید می‌آورند، گاه مطابق با واقع، گاه نزدیک به آن، و گاه حتّی خلاف واقع. امّا بازهم می‌پرسیم که آیا این...

Sunday, October 15, 2017

تعارض

تعارض، در اصطلاح علم اصول و در مسئله‌ي «تعادل و تراجيح» عبارت است از تنافي دو دليل و يا تنافي مدلول دو دليل ( تعادل و تراجيح). و در مسئله‌ي «جرح...

Tuesday, May 23, 2017

تضايف

تضايف، از مباحث مهم در منطق و فلسفه، به مفهوم نسبت مکرر ميان دو امر وجودي که هيچ يک بدون ديگري قابل تعقل نيست. دو امر متضايف، نسبتي دو جانبه...

Tuesday, May 23, 2017

تضاد

تضاد، از قوانين هستي و از مباحث مهم در منطق و فلسفه، به مفهوم عدم امکان اجتماع دو امر وجودي در يک محل و زمان واحد. حکيمان مسلمان تضاد را از انواع...

Tuesday, May 23, 2017

تصور

در لغت به معني انگار، انگاره، انگاشتن است. در اصطلاح اهل منطق از انگاره‌هاي ذهني پديده‌ها به تصوّر تعبير مي‌شود. چنانکه - في المثل انگاره‌ي...

Tuesday, May 23, 2017

تصدير

در لغت به معناي آغاز کردن است و در اصطلاح اهل منطق، نخستين بخش از بخش‌هاي سه‌گانه‌ي خطابه به شمار مي‌آيد، و مراد از آن آغاز سخن کردن است با...

Tuesday, May 23, 2017

تصديق

در لغت به معني باور داشتن، اقرار کردن و پذيرفتن و در اصطلاح به معني علم يا ادراک و يا دريافتِ مقيد به قيد حکم است. چنانکه ادراک يا دريافت مجرّد...

Tuesday, May 23, 2017