حکم مهرهای نامتعارف

پرسش :

مهریه به عنوان یک سنت حسنه برای تحبیب قلوب زوجین به یکدیگر و نیز برای حفظ کانون خانواده در اسلام پذیرفته شده است. لکن امروزه شکل ناهنجاری به خود گرفته و بیشتر موجب انحلال کانون خانواده می‌‏شود. در چند سال اخیر میزان مهریه‏ها در حد نامتعارفی بالا رفته و مهریه‌‌های بیش از هزار سکه معمول شده است. به طوری که در بعضی مناطق مهریه مرسوم، به تعداد سال تولد عروس، سکه طلا می‏‌باشد. (مثلاً مهریه یک دختر متولد سال 1360، همین تعداد سکه می‏‌باشد که با قیمت امروز بیش از هفتاد میلیون تومان است).داماد، عروس و ولی ‏شرعی عروس، همه در حین عقد می‏دانند که تأدیه چنین مهری‌‌های برای داماد، چه به صورت نقدی و چه قسطی، برای همیشه غیر ممکن است. اصولاً جز برای افراد بسیار متمکن تأدیه چنین مهری‌‌های غیر ممکن است و غالباً کل درآمد یک عمر به زحمت ممکن است به این حدود برسد (بدون احتساب مخارج کاملاً ضروری). برای مثال، جوان کارگری با سن 30 سال، به نقل از یکی از قضات محترم، که همسر خود را با مهریه هزار سکه ـ ظاهراً به علّتی عقلایی ـ طلاق داده بود. از طرف دادگاه محکوم به پرداخت مهریه به صورت قسطی در هر ماه یک عدد سکه شد و آشکار است که برای یک کارگر ساده حتّی پرداخت نصف این مقدار نیز بسیار سخت است و بر فرض امکان، بیش از 80 سال، یعنی تا بیش از 110 سالگی باید چنین قسطی بپردازد!). 1. آیا چنین مهریه‌‌های ی در حکم مهریه معقول است و پرداخت آن ضروری یا در حکم مهریه نامعقول و پرداخت آن ساقط است؟ 2. در صورت سقوط، باتوجه به این‌که در بعضی مناطق مهرالمثل همین مقدار نامعقول است چه چیزی جانشین آن می‌‏شود؟ 3. در جرایمی که مجرم به پرداخت مهرالمثل به دختری محکوم می‌‏شود (نظیر ازاله بکارت) آیا همین مقدار باید به مجنی‏علیها پرداخت شود (که چندین برابر دیه قتل است) یا نه؟ اگر نه، دیه جنایت چه مقدار است؟ 4. افزایش مهریه موجب بروز پدیده‏‌ای بنام «عروسان حرفه‏ای» شده است. عروسان حرفه‏‌ای در موقع عقد، مهریه بالایی ذکر می‌‏کنند و بلافاصله بعد از عقد آن را مطالبه کرده و به لطایف‏الحیل خود را مطلقه ساخته و به این ترتیب مال گزافی را مالک می‏شوند. آیا اگر ثابت شود که خانمی تنها برای دریافت مهریه به عقد دیگری در آمده و از خواندن صیغه عقد قصد جدی برای زندگی زناشویی نداشته، می‌‏توان از دادن مهریه خودداری کرد یا عقد را فسخ نمود؟

پاسخ :
مرد اگر در عقد ازدواج چیزی را مهریه زن قرار دهد زن حق مطالبه آن را دارد هرچند زیاد باشد و بر مرد واجب است آن را پرداخت نماید هرچند خوب است در عقد ازدواج از مهرالسنه تجاوز ننماید و مسایل قضایی تابع قوانین و مقررات می‏‌باشد. 1382/10/9

منبع: ره توشه قضایی (استفتائات قضایی از محضر مقام معظم رهبری)، نشر قضا، قم، چاپ اول، 1390.