شرایط تصدی مقام قضاوت

پرسش :

1. زید از جانب مجتهد جامع الشرایط فتوای اجازه تصرف در امور حسبیه و هم چنین اجازه تصرف در سهم امام? در مایحتاج‌الیه خود دارد، آیا زید می‌‏تواند در مرافعات و نزاعات مردم قضاوت کند و حکم صادر کند در حالی که زید از جانب مجتهد اذن در قضاوت یا وکالت در قضاوت را ندارد؟ 2. عمرو وقت مردن وصیت کرده که بعد از من بر اموال و اولادم خالد را وصی قرار دادم و او باید در اموالم تصرف و قرض مرا ادا کند و خالد وصیت را قبول نموده و بعد از فوت عمرو در اموالش تصرف هم کرده ـ حالا یک نفر روحانی که اجازه در امور حسبیه از جانب مجتهد دارد، وصی عمرو را (یعنی خالد را) بر کنار کرده و شخص دیگر را قیم قرار داده؛ مثلاً (دایی یتیم را قیم قرار داده) و عم یتیم که روحانی و اجازه در امور حسبیه دارد از جانب مجتهد جامع شرایط ـ و هم با یتیم اهل یک محله می‏‌باشد. حالا آیا بر کنار کردن خالد از وصی بودن جایز است یا نه؟ در صورتی که خالد برکنار شود عم یتیم که هم اهل محله و اهل خبره به امور یتیم است و بدون اخذ اجرت کار می‌‏کند مقدم است یا آن روحانی که یک نفر را قیم قرار داده و از مال یتیم اجرت هم می‏گیرد مقدم است؟ و در صورت عدم جواز بر کناری خالد و یا مقدم بودن عم یتیم نسبت به امور یتیم، اموالی که به دست آن روحانی تلف شده او ضامن است یانه؟

پاسخ :
1. اگر زید مجتهد نیست و از طرف ولی امر برای قضاء نصب نشده است حق قضاء ندارد و اجازه امور حسبیه اذن در قضاء نیست.
2. کسی که از طرف میت وصی و قیم بر اطفال او شده بر دیگران مقدم و با وجود او نوبت به ولایت حاکم نمی‏رسد و نمی‌‏تواند او را عزل کند، بلی در صورت خیانت قیم و اثبات آن نزد حاکم شرع، حاکم حق عزل دارد و در غیر این صورت نمی‌‏تواند دخالت کند و اگر دخالت کند و دیگری در مال صغیر تصرف کند موجب ضمان است.

منبع: ره توشه قضایی (استفتائات قضایی از محضر مقام معظم رهبری)، نشر قضا، قم، چاپ اول، 1390.