احکام بیع | متفرقه: سوال سه

پرسش :

با دو نفر به منظور ساخت و واگذارى دو واحد آپارتمان در تهران در طول یک سال قرارداد منعقد کردم. چون کشور در وضعیّت جنگ قرار داشت و احتمال حمله هوایى به تهران بود، خواستار شرطى در قرارداد به شرح زیر شدم: «چنانچه فروشنده به موقع تا تاریخ 1367/9/19 ساختمان را تکمیل نکند و به اتمام نرساند و موجبات تفکیک و انتقال قطعى آن را فراهم ننماید متعهد است علاوه بر ردّ کلیّه مبلغ بیعانه دریافتى، معادل آن را به عنوان غرامت به خریدار بپردازد و علاوه بر آن به ازاى هر روز تأخیر هم مبلغ ده هزار ریال به عنوان خسارت به خریدار بپردازد». متأسّفانه در زمان ساخت، حملات هوایى تهران را هم دربرگرفت و در پى فرار مردم از تهران و تعطیلى کارهاى ساختمانى کسى قادر به ساختمان سازى نبود. لذا تاریخ پایان قراردادمان فرا رسید و با خریداران جلسه اى گذاشتم و خواستار شرط نسبت به قراردادمان شدم. لیکن خریداران به شرط قرارداد راضى نشدند و خواستار آپارتمان بدون شرط شدند. و اینجانب به دلیل جنگ و بمباران تهران و گرانى مصالح ساختمانى که خارج از اراده من بود و نمى توانستم ساختمان را در زمان قرارداد به اتمام برسانم، تنها خود را متعهّد به پرداخت خسارات طبق قرارداد مى دانم. حکم شرعى چه مى باشد؟

پاسخ :
با توجّه به وضع فوق العاده اى که بر اثر جنگ پیش آمده، قرارداد مزبور عملاً باطل شده و باید بیعانه آنها به آنها بازگردد. و اگر مى خواهند مصالحه اى در غرامت کنند، با توافق طرفین مانعى ندارد.

منبع: استفتائات جدید، آیت‌‌ الله العظمی مکارم شیرازی دام ظله، جلد 4، تهیه و تنظیم: ابوالقاسم علیان نژادی، قم: انتشارات امام علی بن ابی‌طالب علیه ‌السلام، 1393.