در ایام مأمون، مسلمین با همان شور و شوقی که به هندسه و منطق روی آوردند به عقاید و مذاهب هم توجه کردند. خود خلیفه با بردباری و خردمندی به دلایل و اقوال دو طرف گوش می کرد و آنها را در مناظرات از بد بدزبانی...

اهمیتی که دین در نزد مسلمین داشت و به آن جهت همه چیز دیگر در واقع فرع و تابع آن محسوب می شد سبب گشت که اهل تحقیق توجه خاص به عقاید و مذاهب اقوام مختلف پیدا کنند و این نکته همراه با ارتباط و تماس دائم و...

اولین سرمشقی که مسلمین در تاریخ نویسی پیدا کردند عبارت بود از خداینامه ها - کتب پهلوی، که اساس حماسه ملی ایران بشمار می آمد. در جاهلیت، آنچه از نوع تاریخ نزد اعراب رواج داشت انساب قبایل و «ایام» و حروب...

آنچه فعالیت علمی و صنعتی را به ثمر می رسانید و در جهان از شرق به غرب می برد وجود انواع راهها (= مسالک) بود - در بحروبر و همچنین جنب و جوش بازرگانان و سیاحان و حاجیان. روی هم رفته آثار و تحقیقات مسلمین...

مسلمین در صنعت، کارهایی انجام دادند که بعدها در دست غربیها کاملتر شد. انواع ساعتهای آبی لااقل از عهد هارون الرشید نزد مسلمین رواج داشت و تکمیل شد. دستگاه آب کشی شادوف را مسلمین تکمیل کردند و صلیبیها آن...

مسلمین در ریاضیات، نجوم، و فیزیک، کارهای قابل توجه داشته اند. رصدخانه یی که مأمون ضمیمه ی بیت الحکمه کرد مرکزی شد برای مطالعه ی در نجوم و ریاضیات. درین رصدخانه مسلمین محاسبات مهم نجومی انجام دادند چنانکه

در بیمارستانهای جهان اسلام، انواع شربتها، جبها.، معجونها، و تریاقها مورد استعمال و حاجت مدام می بود و تعلیم ادویه ی مرکبه و نیز شناخت مفردات طبی اهمیت تمام داشت. ازین رو، چنانکه فی المثل از صیدنه بیرونی...

وقتی پزشکی از دست سریانی ها به دست مسلمین افتاد تحقیق و مطالعه در آن جنبه ی جدی تر و دقیقتر گرفت. بجای رساله های کوتاه علمی که معمول سریانیها بود، دائرة المعارفهای جامع پزشکی بوسیله ی مسلمین تألیف شد....

آمادگی مسلمین برای اخذ و نشر علوم، و احادیثی که از پیغمبر در تشویق به دانش طلبی نقل می شد، بعلاوه ی وجود اسباب و موجبات دیگر، شروع یک نهضت علمی را در قلمرو اسلام سبب شد. ترجمه و نقل علوم یونانی قدم اول...

کثرت مدارس عالی در بلاد اسلام، هنوز هم که دنیا پیشرفتهای ماشینی یافته است مایه حیرت است و حاکی از وجود شوق و نشاطی بیمانند. در حقیقت بسبب تأکید و تشویقی که در اسلام راجع به علم شده بود و همچنین بجهت توصیه