با توجه به این که تاریخ ولادت آقا جمال خوانساری در دست نیست، ولی به طور قطع وی در طول عمر خود با سه تن از شاهان صفوی معاصر بوده است.

جمال الدّین محمد بن آقا حسین خوانساری از دانشمندان معروف شیعی در عهد صفوی است. بسیاری از مؤلفان تراجم از او با عنوان حکیم، متکلم، فقیه و جامع معقول و منقول یاد کرده اند.

این بار، سخن درباره رادمردی است که برای یاری راهِ دوست، به هندوستان پر کشید و در میان فوج کثیری از اهل سنت، در حالی که تشیع خود را به شدتّ مخفی کرد، به سمت قاضی القضاة آنجا مفتخر شد. سخن از تلخ ترین شهادت

رسالة الولایه یکی از گرانقدرترین آثار بر جای مانده از عارف و حکیم ربانی و مفسر و فقیه صمدانی حضرت علامه ی طباطبایی است که در عین کوتاهی مشتمل بر ناب ترین معارف الهی است.

در دیگاه او، انسان، تنها در بُعد جسمانی خلاصه نمی شود، بلکه موجودی است که از جسم و جان و ماده و معنا مرکب شده است. پس « آدمی فقط گوشت و پوست و استخوان نیست، بلکه چیز دیگری است که او عالم و فاهم و عاقل...

از دیدگاه محقق اردبیلی، جهان یک آفریده است و با عنایت و مشیّت الهی، دوام می یابد و « اگر خدای تعالی نبودی هیچ چیز نبودی».

محقق اردبیلی به عنوان یک فقیه و متکلم، با الهام از فرهنگ قرآنی، به هر سه شناخت مورد نظر قرآن، یعنی شناخت حسّی، شناخت عقلی و شناخت شهودی، توجه و تکیه کرده است.

محقّق اردبیلی به عنوان سرسلسله ی فقهای ایرانی، برخلاف علمای دیگر، که زمینه ی اجرای فرمان های شرعی را در مهاجرت به ایران و همکاری با شاهان صفوی می دیدند، از حضور در ایران و همکاریِ نزدیک با آنان خودداری...

محقق اردبیلی در دوران شکل گیریِ حکومت صفویه، در آغاز قرن دهم هجری، در نیار اردبیل به دنیا آمده و در سال (993 ق) در نجف رحلت نموده است. بنابراین، وی معاصر دوره ی اول حکومت صفوی، یعنی دوران پادشاهیِ شاه

احمد بن محمد اردبیلی، مشهور به « مقدس اردبیلی» و معروف به « محقّق اردبیلی» ، از مشاهیر و مفاخر علمای امامیه در قرن دهم هجری و معاصر دوره ی اول سلطنت صفویه بوده است.