هيچ گاه فقه در مذهب اهل بيت (عليهم السّلام) محصور و محدود به سماع احکام و روايات از معصومين نبوده است. گفتيم که ائمه اهل بيت (عليهم السّلام) به ايجاد زمينه ي تفکر، استدلال و تفريع در ميان اصحاب و شاگردانشان...

اختلاف در تفقّه و اجتهاد، شاخه اي از اختلاف آراي متنوع در قلمرو گسترده ي انديشه است. تجربه ي تاريخي و طبيعت خداداد انساني به گوناگوني تنوع افکار و آرا و لزوم تنوع و تکثّر در انديشيدن گواهي مي دهد؛ هر چند...

از آن چه گذشت روشن شد که مسلمانان با درگذشت پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) چنان که خود آن حضرت پيش بيني مي کرد به اختلاف، تنوع و تکثّر آرا، بلکه به انواع منازعات گرفتار شدند. اين اختلاف ها معلول علل...

شايد مهمّ ترين مطلبي که در آثار برخي از اصوليان زير عنوان احکام اجتهاد بررسي شده، مسئله صواب و خطاي اجتهادها و اختلافات فقهي است. اين بحث- که گاهي با عناويني از قبيل « حجيّت اختلاف صحابه » در برخي کتاب...

شايد بتوان گفت که اجتهاد و پژوهش به معناي عام و نيز تقليد و تأسي، عمري به درازاي تاريخ بشر دارد؛ و هر نوع تعليم و تربيتي با نوعي تأثر، و تأسي همراه است. از سوي ديگر اديان توحيدي، به ويژه آيين اسلام، همواره...

هيچ فقيه دين پژوه و دين شناسي را نمي توان يافت که فهم دين را آزاد از هر ضابطه و قانوني بداند. شرايط اجتهاد، مجموعه اي از معلومات، اوصاف و توانايي هايي است که دين پژوهي و معرفت فقهي را ممکن مي سازد.

مکشوف و معلوم است. اصطلاح « ضروريات دين » هر چند در مصنّفات و اقوال فقيهان چند سده ي اخير بيش تر به چشم مي خورد، امّا حکم انکار ضروري دين- که همان کفر است- به همه ي فقها نسبت داده شده است.

يکي از تعاليم مهم قرآن که پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) به تبيين و تفسير آن ها پرداخته است، روش ها و شيوه هاي تعقّل، تدبر، تفکر و تفقّه است.

اجتهاد از ريشه ي « جهد » گرفته شده است و در آن سه مفهوم تلاش، توان و دشواري ديده مي شود. صيغه هاي هم خانواده اي مانند: « اجتهاد »، « جهاد » و « جَهَدَ » نيز بر نوعي تلاش سرسختانه و دشواري علمي و عملي دلالت...

حکومت به معناي سلطه، و حاکم به معناي صاحب سلطه و قدرت است که مي خواهد به نظم امور بپردازد. هر حاکمي، يک گونه ولايت دارد که بر اساس آن درباره اموال و نفوس مردم تصميم مي گيرد و دستور مي دهد. وقتي خالقيت...