پرسش :

شخصى در زمین موات نهرى ایجاد کرده است. بعد صاحبان زمینهاى اطراف، زمینهاى تا کنار نهر را احیا کرده و درخت کاشته اند، اکنون ادعاى حریم براى زمینهاى خود مى کنند. حکم آن را مشروحاً بیان فرمایید.


پاسخ :
بطور کلى حریم نهرى که در زمینهاى موات بالأصل احداث شده، به مقدارى است که عادتاً و عرفاً براى ریختن گل و لاى و رفت و آمد در دو طرف آن مورد حاجت باشد. و زاید بر آن حریم محسوب نمى شود. و در این جهت فرقى بین زمین نرم و غیره نیست. و تصرف دیگران در این مقدار از حریم تصرف غاصبانه است و مالک نمى شوند. ولى تصرف در خارج از این مقدار مانعى ندارد. و نیز حریم زمین مزروعى اگر در اراضى موات بالأصل احیا شده، به مقدارى است که عرفاً و عادتاً براى استفاده از آنها مورد نیاز باشد. و مقدار حریم تابع مقدار زمین مزروعى و ملک احیا شده است. پس اگر مزرعه توسعه داشته باشد قهراً حریم بیشترى لازم دارد. و اگر مزرعه کم باشد حریم کمترى لازم است. و خلاصه تعیین مقدار حریم به نظر عرف و عادت هر محلى مى باشد. و تصرف دیگران در این مقدار جایز نیست و مالک نمى شوند. ولى در خارج این مقدار مانعى ندارد. و اگر اختلاف وجود دارد به حاکم شرع مراجعه شود.

​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​منبع: جامع المسائل، استفتائات آیت الله العظمی محمد فاضل لنکرانی (ره)، جلد اول، قم: امیر العلم، 1383.