پاسخ به شبهه غلط ادبی در ترجمه‌ی قرآن

پرسش :

شبهه: در آیه‌ی 3 سوره‌ی نساء چنین آمده: «فَانْکِحُوا مَا طَابَ لَکُمْ مِنَ النِّسَاءِ مَثْنَى وَ ثُلاَثَ وَ رُبَاعَ». در ادبیات عرب گفته شده: وزن فَعلی (بمانند مَثنی در همین آیه) و وزن فُعال (به مانند ثُلاث و رُباع در همین آیه) معنای جمع را دارند. بنابراین، معنای آیه این است که شما مردان زن بگیرید دو تا، دو تا (یعنی گروه های دو تایی) و سه تا سه تا و همچنین چهار تا چهار تا (یعنی گروه های سه تائی و چهار تایی). متأسفانه علمای اسلام زمانی که می‌ خواهند این قسمت از آیه را ترجمه کنند فقط به نوشتن (دو تا و سه تا و چهار تا) بسنده می ‌کنند در حالی که در این جا دستور به شهوترانی به حد اعلی رسیده و می ‌گوید: از زنان گروه ‌های دو تایی و سه تایی و چهارتایی به همسری بگیرید!

پاسخ :
دقت کنید!
در ادبیات عرب قاعده‌ای است با عنوان «مُقابِلهُ الجَمعِ بِالجَمعِ یَقتَضِی التُّوزیعَ» یعنی در مقابل جمع، وقتی از لفظ جمع استفاده می‌ شود، اقتضای توزیع می ‌کند.
 
مثلاً رئیس لشکر به سپاهیان خود می ‌گوید: «یا خِیلَ الله ارکَبوُا خُیُولَکُم» یعنی ای لشگر خدا سوار شوید بر اسبهایتان. در اینجا کلمه‌ی خیولکم به صورت جمع آمده است، آیا معنایش آن است که ای لشگر خدا بر تمام اسب های لشگر سوار شوید؟! یقینا خیر، بلکه به مقتضای قاعده‌ی توزیع چنین باید معنا کرد: هر یک از شما لشگریان، بر اسب خود سوار شوید.
 
مثال قرآنی:
خداوند متعال در آیه‌ی اول سوره‌ی مبارکه‌ی فاطر می ‌فرماید: «جَاعِلِ الْمَلاَئِکَةِ رُسُلاً أُولِی أَجْنِحَةٍ مَثْنَى وَ ثُلاَثَ وَ رُبَاعَ» خداوند، فرشتگان را رسولانی قرار داد که صاحب بال های دوگانه و سه گانه و چهارگانه‌ اند.
 
در اینجا منظور خداوند، گروه هایی از بال های دوتایی و گروه هایی از بال های سه تایی و چهارتایی نیست، بلکه چون بحث در مورد ملائکه است و ملائکه هم جمع هستند، از این الفاظ استفاده شده است.
 
بنابراین، معنای آیه به مقتضای قاعده‌ی توزیع چنین می‌ شود. هر کدام از ملائکه دارای دو بال یا سه بال و یا چهار بال هستند (لازم به ذکر است که منظور از بال و پَر در اینجا قدرت جولان و توانایی ملائکه است، همچنان که این تعبیر در زبان عربی و فارسی نیز زیاد دیده می‌ شود، مثلاً گفته می ‌شود فلان کس بال و پرش سوخته شد، کنایه از این که نیروی حرکت و توانایی او از بین رفت، یا این که می ‌گویند: انسان باید با دو بال علم و عمل پرواز کند و امثال این تعبیرات که همگی بیانگر معنی کنایی این کلمه است).
 
در آیه‌ی 3 سوره‌ی مبارکه‌ی نساء نیز چون مخاطب، جمعی از بندگان او (یعنی مؤمنین) بودند، به مقتضای قاعده‌ی توزیع، از وزن فَعلی و فَعال که معنای جمع دارند، استفاده شده است. بنابراین، معنای مَثنی و ثُلاث و رُباع در آیه‌ی شریفه آن است که: هر کدام از شما می ‌توانید دو زن و یا سه زن و یا چهار زن بگیرید. با این بیان، دستور به شهوترانی در آیه‌ی شریفه مطرح نیست. (1)
 
ملاحظه‌:
یکی از سایت ‌های ضدّ اسلامی، در اقدامی بی ‌نظیر، قسمتی را احداث کرده که به اصطلاح اشکالات ادبی قرآن را مطرح کرده است! و اگر کسی اندک آشنایی با ادبیات عرب داشته باشد، درمی ‌یابد که نویسنده‌ی آن قسمت از سایت حتی کمترین آشنایی با ادبیات عرب نداشته است. به قول شاعر: خوشا آنان که هِر از بِر ندانند!
 
پی‌نوشت:
1- تفسیر قرآن، بیان دکتر محمدعلی انصاری ذیل تفسیر آیه‌ی 3 سوره مبارکه‌ی نساء.
 
منبع‌: پاسخ به شبهات اینترنتی (پاسخ به شبهاتی که سایت های ضد اسلامی و ضد شیعی منتشر کرده‌ اند)، هادی کُردان، جلد اول، تهران: انتشارات شارق، چاپ پنجم، 1389ش.