نورالدین آل‌علی

دکتر سید نورالدین آل‌علی که یکی از این فرهیختگان فرهنگی است که برای اعتلای فرهنگ اسلامی تلاش‌های فراوانی کرده است. سال 1320 شمسی مطابق با 1362 قمری وی در خانواده روحانی و فرهیخته در شهر سامراء دیده به جهان گشود. پدر وی حضرت آیت الله سید حسین آل‌علی شاهرودی از علمای خدمتگزار شاهرود بوده است. یکی از خدمات ارزنده ایشان تأسیس حوزه علمیه سامرا بوده كه بعد از رحلت آیت‏اللَّه العظمى مجدد شیرازى و انقراض حوزه علمیه سامرا در سال 1353 ه.ق (1311 ه. ش) تا سال 1365 ه.ق (1323 ه.ش) به امر آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی دائر نموده  و حدود دویست طلبه در آن به دروس حوزه‌ای اشتغال داشتند. در این زمان تحت فشار دشمنان اهل بیت, به همراه طلاب حوزه سامراء, ناچار به کوچ به شهر نجف گردیدند. حضرت آیت الله سید حسین آل‌علی شاهرودی در سال 1373 قمرى (1330 شمسی) از دنیا رفت و با عزت و احترام در صحن مبارك حضرت علی (علیه السلام) در نجف اشرف و در یکی از حجرات نزدیک به باب طوسی دفن شدند.

سید نورالدین دوران طفولیت خود را با حضور در مکتب‌خانه با علم و دانش آشنا شد و سپس به حوزوی علمیه وارد شد و با جدیت و نبوغ خاص خود در مدت کوتاهی با فراگیری ادبیات عرب به تحصیل فقه و اصول پرداخت. همزمان با تحصیل حوزوی با تحصیل در مدرسه ایرانیان در شهر نجف، موفق به اخذ دیپلم شد. در سال 1339 به ایران عزیمت کرد و با کسب رتبه برتر به دانشگاه تهران راه یافت. با داشتن هوش سرشار و جدیت وصف ناپذیر در سال 1343 ش. (1964 م.) فارغ‏التحصیل رتبه اول رشته زبان و ادبیات عرب دانشگاه تهران گشت. به دلیل این موفقیت از سوی وزارت علوم, وی را مفتخر به دریافت بورسیه اعزام به کشور لبنان نمود.

سال 1345 شمسی مطابق با 1966 میلادی, با اخذ درجه فوق لیسانس از دانشگاه قدیس یوسف لبنان در رشته ادبیات عرب موفقیت جدیدی کسب کرد. در این دوران با برخی از علماء و اندیشمندان لبنانی از جمله امام موسی صدر آشنایی پیدا کرد و با داشتن سجایای اخلاقی فراوان روابط ماندگاری با اندیشمندان عرب, ایجاد کرد. در سال 1348 شمسی (1969 میلادی) دكتراى خود را با درجه بسیار عالى از دانشگاه الجزائر دریافت نمود. رساله دکترای ایشان که به زبان فرانسوی تدوین شد با عنوان «وضعیت شیعیان در بغداد خلال قرن سوم و چهارم هجری قمری» بود.

از سال 1970 -1966 به سمت استادیارى در دانشگاه ادبیات و علوم انسانى دانشگاه الجزایر به تدریس مشغول شده و از سال 1970 تا 1972 با سمت وابسته فرهنگى ایران در الجزایر انجام وظیفه نموده است. در سال 1976 -1973 رایزن فرهنگى ایران در كشورهاى اسلامى شمال افریقا (الجزائر، مراكش و تونس) بود. از سال 1979 -1976 نیز به عنوان رایزن فرهنگى ایران در مصر منصوب گردید. در این زمان با تلاش های فراوان موفق شد مركز فرهنگى ایران در قاهره را تاسیس نماید. در مدت سه سال اقامت در مصر توانست بیش از 20 اثر و تألیف از مخطوطات و تالیف هاى دانشمندان مصرى را در ارتباط با فرهنگ و تاریخ ایران منتشر نماید. در دانشگاه‌هاى الازهر، قاهره و عین شمس, زبان و ادبیات فارسى و ادبیات تطبیقى تدریس نموده است.

در سال 1358 شمسی به امریکا عزیمت نمود و به فعالیت های علمی مشغول گشت. از سال 1983 تا سال 2009 در مدرسه عالی زبان و مطالعات بین‏الملل در شهر مونتره در ایالت كالیفرنیا به تدریس عربى و تاریخ اسلام مشغول بوده و از سال 1992 تا سال 1999 به عنوان مدیر گروه ادبیات عرب و مسئول آموزش این مرکز مشغول به فعالیت بوده است.

در حدود سی سال اقامت خود در امریکا در کسوت یک استاد دانشگاه از وظیفه روحانی خود نیز غافل نبوده و با سخنرانی های علمی خود در مجالس مذهبی در مناطق مختلف امریکا، و به مناسبت های گوناگون در مراکز اسلامی می‌پرداخته است. ایشان با تسلط به زبان‌های فارسی، عربی، انگلیسی، و فرانسه توانست با نوشتن مقالات متعدد به پاسخ گویی نسبت به شبهات اقدام کند. نقش وی در تاسیس چند مرکز اسلامی در مناطق و نواحی مختلف امریکا نیز قابل توجه است. آنگونه که در اواخر عمر متذکر شده بود توانسته بود در این مدت بیش از 120 نفر را به اسلام هدایت کند و آن را ذخیره‌ای ارزش‌مند برای خود می‌دانست.

از مهمترین تالیفات دکتر آل‌علی ترجمه کتاب «الامام الصادق کما عرفه علماء الغرب» است که حاصل تحقیقات بیست و پنج نفر از اندیشمندان اروپایی است. این تحقیقات در مرکز تحقیقات استراسبورگ انجام شده است؛ که ایشان به زبان عربی ترجمه نموده‌اند. ایشان در مقدمه این کتاب نوشته‌اند که شناخت این امام همام به وسیله مومنین و معتقدین به آن حضرت با شناخت کسانی که مسلمان نیستند بسیار متفاوت است. جمعی از اندیشممندان غیر مسلمان بدون تعصب با نگاه تاریخی خدمات فرهنگی و علمی این شخصیت بزرگ جهان اسلام را تحقیق نموده‌اند. این کتاب در بیروت به وسیله موسسه الوفاء و در کویت در به وسیله مکتبه الالفین در سال 1986 میلادی منتشر شده است.

تالیف ارزنده‌ی دیگر ایشان که یک کار پژوهشی علمی است؛ با عنوان «اسلام در غرب» در سال 1370 توسط دانشگاه تهران به چاپ رسیده است. این کتاب از سوی وزارت علوم در همان سال به عنوان اثر برگزیده دانشگاه تهران معرفی شد. مرحوم مولف در مقدمه کتاب آورده است که به خاطر علاقه شدید به پیشینه اسلام، در سال 1966 میلادی دیداری از آندلس داشته و در بازدید از مسجد عظیم قرطبه ضمن کرنش در برابر جلال و عظمت این اثر معماری مسلمانان، با غم و محنت فراوان از نصب صلیب بر دیوارهای مسجد یاد می‌کند. به منظور پاسداشت این بنای عظیم تصمیم می‌گیرد که در زمین لخت و بدون فرش آنجا دو رکعت نماز تحیت بخواند که در وسط نماز با اعتراض کشیشان مسیحی روبرو می‌شود؛ اما اقدام او مورد توجه جهانگردان حاضر در مسجد قرار می‌گیرد.

مولف در تحقیق خود که با کنکاش کتابخانه‌های مشهور و قدیمی فرانسه و اسپانیا صورت گرفته است تلاش کرده است چگونگی ورود مسلمانان را به اروپا تبیین کرده و خدمات مسلمانان را به اروپاییان یادآور شود. تلاش‌های علمی مسلمانان برای ارتقاء فرهنگ، شعر، علم، فناوری، کشتی‌سازی، نساجی، کاغذسازی، و... به عنوان دست‌آورد مسلمانان در جامعه بدوی اروپا مستنداً بیان شده است. مرحوم دکتر آل‌علی گزارش خود را همراه با چند عکس که خود از آثار بجا مانده مسلمانان گرفته است در 400 صفحه زینت بخشیده است

مرحوم دکتر سید نورالدین آل‌علی تألیفات متعددی را در طول حیات علمی خود به جامعه علمی هدیه کرده است:

1- فارابى موطنه وثقافته، مجله البحث العلمى جامعه محمد الخامس الرباط عدد 26 نوامبر 1976.

2- از زردشت تا زریاب (به فرانسه) مجله المجاهد نوامبر 1971- الجزائر.

3- الصحافه الفارسیه مصر (عربى)- مجله المنتدى شماره‏هاى یكم و دوم سال 1978 قاهره.

4- ایران و مصر در گذرگاه تاریخ- مجله المنتدى شماره یكم سال 1978 و شماره 2 سال 1979 قاهره.

5- هنرهاى ایرانى در شمال افریقا- مجله هنر و مردم شماره 157 سال 1355 تهران- ایران.

6- الامام الصادق كما عرفه علماء الغرب (عربى)، چاپ موسسه الوفاء بیروت- لبنان 1988.

7- فضائل الانام من رسائل حجه الاسلام الغزالى (عربى و فرانسه)- چاپ الدار التونسیه للنشر- تونس 1972.

8- التعریب و اثره فى الثقافتین الفارسیه والعربیه با مقدمه‏اى از رئیس مجمع لغت عرب قاهره. چاپ: دارالثقافه للطباعه والنشر قاهره 1978.

9- معربات الرشیدیه (قاموس كلمات فارسى تعریب شده) ترجمه و تحقیق با اشتراك دكتر امین عبدالمجید بدوى. چاپ: درالثقافه للطباعه والنشر قاهره 1978.

10- دروس اللغه والادب الفارسى (2 ج) چاپ: الشركه التونسیه للتوزیع تونس 1972.

11- الصلات الثقافیه بین ایران و العرب- چاپ: مطبعه الآنجلو المصریه قاهره 1975.

12- جوانب من الصلات الثقافیه بین ایران و مصر جمع و تقدیم- چاپ: درالثقافه للطباعه والنشر قاهره چاپ اول 1975 چاپ دوم 1978.

13- اسلام در غرب (تاریخ اسلام در اروپاى غربى)- چاپ دانشگاه تهران 1370.

سرانجام در سال 1392 هجری شمسی برابر با 2014 میلادی بعد از گذراندن یک دوران یکساله بیماری دارفانی را وداع گفت و بنا به وصیت خود پیکرش بعد از طواف در حرم علی بن ابی طالب (علیه السلام) به کربلای معلی منتقل شد و با احترام و همت بیت حضرت آیت الله قزوینی (متولی حرم اباعبدالله الحسین (ع)) به خاک سپرده شد. یادش گرامی باد.