یوفیوزم Euphuism

Euphues در زبان یونانی به معنی مزیّن و پرنقش و نگار است و در اصطلاح ادبیّات انگلیسی بر سبکی در نثر اطلاق می‌شود که مشحون به انواع صناعات بدیعی...

Thursday, September 21, 2017

هنجارگریزی/ انحراف از نرم Deviation

این اصطلاح برگرفته از حوزه زبانشناسی مدرن و نقد زبانشناسیک است و از رهگذر زبان انگلیسی به مباحث نقد ادبی و زبانشناسی راه یافته است. انحراف از...

Thursday, September 21, 2017

هِرَم فریتاگ Freytag’s Pyramid

گوستاو فریتاگ، اندیشمند آلمانی قرن نوزدهم، در کتاب خود با عنوان فنّ نمایش (1863) ساختار نمایشنامه‌های پنج پرده‌ای را هِرَمی فرض می‌کند که از...

Thursday, September 21, 2017

همسرایان Chorus

همسرا (هم + سرا) در لغت به معنی سراینده است. واژه‌ی یونانی chorus در اصل نام دسته‌ای نغمه ساز و آوازه خوان بوده است که در جشنواره‌های مذهبی یونان...

Thursday, September 21, 2017

وحدتهای سه گانه Three Unities

از اصول کلاسیک و نوکلاسیک بوده است و منظور از آن وحدت موضوع (عمل)، وحدت زمان و وحدت مکان است. وحدت موضوع آن است که حوادث فرعی و بی ربط و نامتناسب...

Thursday, September 21, 2017

نقیضه/ جواب Parody

نقیضه در لغت باژگونه جواب گفتن شعر کسی، مهاجات و هجو گوئی است و در اصطلاح نوعی تقلید سُخره آمیز ادبی می‌باشد. شاعر و نویسنده نقیضه ساز از سبک،...

Thursday, September 21, 2017

بیت شیرازی سعدی در گلستان

در گلستان شیخ، در حکایت هشتم از باب ششم، بینی به گویش شیرازی آمده که براساس نسخه‌های مورد استفاده‌ی غلامحسین یوسفی آن را چنین می‌توان خواند:

Wednesday, September 20, 2017

نقّاله‌ی خدایان/ امداد غیبی Deus ex Machina

نقّاله در لغت مؤنّث نقّال است و نقّال به معنی کسی است که چیزها را از محلی به محل دیگر نقل کند. معنی اصطلاح لاتینی آن «خدا از راه ماشین» است....

Wednesday, September 20, 2017

نقیصه‌ی تراژیک/ نقطه‌ی ضعف تراژیک Hamartia / Tragic Flaw

نقیصه در لغت به معنی نقص، عیب و خوی بد است. نقیصه تراژیک در اصطلاح تراژدی ترجمه‌ی واژه‌ی یونانی hamartia است و آن نقطه ضعفی است (مثلاً غرور)...

Wednesday, September 20, 2017

نظیره سازی Burlesque

هر نوع تقلید سُخره آمیز ادبی نظیره سازی محسوب می‌شود. در نظیره سازی ممکن است موضوع با اهمیّتی را به شیوه‌ای سَبُک یا سخره آمیز بیان کنند.

Wednesday, September 20, 2017

نغمگی/ روانی/ عذوبت کلام Euphony

کیفیّتی است در زبان که از همنشینی و مجاورت و ترکیب اصوات نرم، روان و خوش آهنگ حاصل می‌شود. ترتیب قرار گرفتن الفاظ و کلمات در این حالت چنان است...

Wednesday, September 20, 2017

نظریه‌ی کنش گفتار Speech Act Theory

این نظریه‌ی زبانشناسی در اصل توسط جی.ل. آستن فیلسوف دانشگاه آکسفورد در دهه 1930 طرح و در یک رشته کلاس‌هائی که وی در سال 1955 در‌هاروارد برگزار...

Wednesday, September 20, 2017

نظریه‌ی دریافت Reception Theory

گونه‌ای از نظریه‌ی خواننده محور که رویکردی تاریخی دارد. این نظریه ابتدا توسط‌هانس روبرت جاس در مقاله «تاریخ ادبی در چالش با نظریه ادبی» (71-...

Wednesday, September 20, 2017

نشانه شناسي Semiotics / Semiology

هر دو واژه semiology , semiotics به يک معني است. اما اولي توسط فيلسوف امريکائي، چارلز ساندرز پيرز سکه زده شد (1915) و دومي را فردينان دوسوسور...

Tuesday, September 19, 2017

ملّمع Patch-work

در لغت به معني روشن کرده، درخشان شده، رنگارنگ، پارچه داراي رنگ‌هاي مختلف و در اصطلاح ملمع ويژگي شعري است که مصراع يا بيتي از آن به فارسي و مصراع...

Tuesday, September 19, 2017

مُسَمَّط Multiple-poem

در لغت به معني به رشته کشيدن (مرواريد و جز آن)، و در شعر الف) يک بيت شعر که هر مصراع آن به دو لخت تقسيم شده و کل بيت به چهار لخت و از اين چهار...

Tuesday, September 19, 2017

مفاخره Boasting Poem

در لغت به معني غالب شدن در فخر، فخر کردن، اظهار بزرگي کردن، به خود باليدن، فخر، مباهات، نازش. مفاخره شعري را گويند که شاعر در مراتب فضل و کمال،...

Tuesday, September 19, 2017

مستزاد Tail-rhyme

در لغت به معني زياد کرده شده، افزون شده باشد. در شعر فارسي قالب منظومي را گويند که در آخر هر بيت يا هر مصراع جمله‌ا‌ي بياورند که وزن آن جمله‌ها...

Tuesday, September 19, 2017

مراعات نظير Congeries

در لغت رعايت تناسب است و در اصطلاح بديع آن است که در نظم و نثر کلماتي نظير و مناسب هم بياورند و چيزهائي را که با هم متناسب باشند جمع کنند، مانند...

Monday, September 18, 2017

مديحه Panegyric/Encomiastic Verse

مديحه در لغت به معني ستايش است و در اصطلاح شعري ستايش آميز باشد که موضوع آن مي‌‌تواند شخص، گروه، بانيان حکومت و يا حتّي يکي از حالات و خلقيات...

Monday, September 18, 2017