اغراق Hyperbole

اغراق در لغت به معني پر در کشيدن کمان است اما در اصطلاح نوعي مجاز و وصف و مدح (مديحه) يا ذمّ چيزي زيادت از حدّ معمول به گونه‌اي که با عقل جور...

Tuesday, September 5, 2017

اَعنات / لزوم مالايلزم Leonine Rhyme

در لغت به معني به رنج افکندن، رنجانيدن، آزردن و در کاري دشوار انداختن است و آن را تضييق و تشديد نيز گفته‌اند که از اصطلاحات عربي است و در بديع...

Tuesday, September 5, 2017

اِطناب Periphrasis / Circumlocution

در لغت دراز گفتن، بسيار گفتن، درازگوئي، پرگوئي، تطويل کلام و مبالغه در آن به حدي که از اقتضاي تفهيم مقصود تجاوز کند. اطناب در بلاغت فارسي از...

Tuesday, September 5, 2017

اشتراک عيني Correlative Objective

اين اصطلاح توسط نقاش و شاعر امريکائي واشينگتن آلستون (1843-1779) سکه زده شد و بعدها توسط تي. اس. اليوت در حوزه نقد ادبي به کار رفت. وي تحت تأثير...

Tuesday, September 5, 2017

اسطوره Myth

اسطوره در لغت به معني افسانه و قصّه است. واژه‌ي فرنگي آن از کلمه‌ي يوناني mythos گرفته شده که به طور کلّي بر هر قسم قصّه و پيرنگي، چه واقعي باشد...

Tuesday, September 5, 2017

استخدام/ گُمارش Syllepsis

يکي از آرايه‌هاي ادبي است که از ايهام گرفته شده و آن است که واژه‌اي دو معنا داشته باشد و شاعر يا نويسنده تنها يک معنا را از آن خواسته باشد اما...

Monday, September 4, 2017

استعاره Metaphor

استعاره در لغت به معني عاريت گرفتن، به عاريت خواستن، ايرمان گرفتن و يکي از انواع مجاز است و عبارت از اضافت (نسبت) مشبه به يا مستعار به مشبه يا...

Monday, September 4, 2017

ارسال المثل/ ارسال مَثَل Gnomic Verse

ارسال مَثَل در لغت به معني مثل آوردن و تمثيل جستن است و در بديع آن است که شاعر مَثَل معروفي را در شعر خود بياورد يا شعر يا سخن حکيمانه‌اي بگويد...

Monday, September 4, 2017

ادبيّات پوچ نما/ پوچي Literature of the Absurd

اين عنوان به آن دسته آثار داستاني (داستان) و نمايشي اطلاق مي‌شود که به نحوي بر پوچي، بيهودگي، بي معنائي و بي هدفي شرايط هستي و زندگي انسان تأکيد...

Monday, September 4, 2017

ادبيات تعليمي/ ارشادي Didactic Literature

ارشاد در لغت راه نمودن، راه راست نمودن، راه حق نمودن، به حق و درستي رهنمون کردن است و در اصطلاح هر اثر ادبي که هدف آن ارشاد و تعليم باشد در جرگه‌ي...

Monday, September 4, 2017

ادبيات آرمانشهر/ ادبيات مدينه فاضله Utopian Literature

Outopos يا utopia کلمه‌اي يوناني و به معني «هيچستان» است. اصطلاح ادبيات آرمانشهر که مأخوذ از همين واژه است به آن دسته از آثار ادبي عطف مي‌کند...

Sunday, September 3, 2017

اجازه‌ي شاعري/ جواز شاعرانه Poetic Licence

آزادي شاعر در ترک معيارهاي رايج زبان است که در کاربُرد مجاز قافيه، وزن و ديگر جنبه‌هاي شعر متجلّي مي‌شود و بنا به ضرورت شعري در محدوده‌اي قابل...

Sunday, September 3, 2017

ابهام Ambiguity/Plurisignation

ابهام در لغت به معني پوشيده گذاشتن، مجهول گذاشتن، به مرحله‌ي وضوح نرساندن، بسته کردن کار، پوشيده گفتن، دور کردن و راندن کسي را از کار، پيچيدگي،...

Sunday, September 3, 2017

ابداع/ بدعت/ سَلامة الاختراع Invention

ابداع در لغت به معني طرز نونهادن و نوپديد آوردن و ايجاد و اختراع و خلقت و آفرينش آمده و در علم بديع آن است که شاعر و نويسنده مضمون تازه و نو...

Sunday, September 3, 2017

آيروني Irony

به معني عام، صناعتي است که نويسنده يا شاعر به واسطه آن، معنايي مغاير با بيان ظاهري در نظر دارد. اين کلمه در ادبيات غرب مأخوذ از نام شخصيتي قراردادي...

Sunday, September 3, 2017

آفاقي/غيرشخصي/بيطرف Objective

اصطلاح objective، در مقابل subjective در اصل از فلسفه‌ي کانت استخراج گرديد. اما حوزه‌ي کاربردي آن محدود به فلسفه باقي نماند و به ادبيات و نقد...

Thursday, August 31, 2017

آرکاديا Arcadia

در اصل نام منطقه‌اي کوهستاني در پلوپونس Peloponnese بوده. بعدها تئوکرات (Theocritus)، شاعر يونان باستان زندگي شبانان سيسيل را موضوع اشعار شباني...

Thursday, August 31, 2017

آشنايي زدايي Defamiliarization

اين اصطلاح در اصل برگرفته از مباحث نقد صورتگرايي است که نخستين بار توسط شکلوفسکي (Sheklovsky)، صورتگراي روسي به کار رفت. به موجب اين نظريه، آشنايي...

Thursday, August 31, 2017

آدم گونگي/ تشخيص Personification; Prosopopeia

در اصطلاح بيان، آدم گونگي (ميرجلال الدين کزازي) آن است که گوينده عناصر بي جان يا امور ذهني را به رفتاري آدمي وار بيارايد. براي نمونه در اين بيت:

Thursday, August 31, 2017

آپولوئي - ديونوسي Appollonian-Dionysian

اين اصطلاح مأخوذ از نام دو تن از خدايان يونان باستان است: آپولو رسول خدايان و الهه‌ي حامي موسيقي، طب، جواني و نوربود و گاه با خورشيد يکي مي‌شد،...

Thursday, August 31, 2017