دو تفسیر از واژه امام در قرآن

واژه‌ی امام (جـ ائمة) در قرآن به این معانی به کار رفته است: نماد، رهبر، سرمشق، نمونه‌ی آرمانی، وحی، راهنما، الگوی کامل و والاترین. این واژه هفت...

Monday, April 30, 2018

امّ الکتاب چیست؟

امّ الکتاب، شرح همه‌ی وقایع گذشته و حال و آینده و منبع وحی که علاوه بر «امّ الکتاب» (زخرف: 4)، اصطلاحات قرآنی «کتاب مکنون» (واقعه: 78) و «لوح...

Monday, April 30, 2018

پیامبری که نامش در دو آیه از قرآن ذکر شده است

پیامبری که نامش در دو آیه از قرآن ذکر شده است. در آیه‌ی نخست (انعام: 86)، الیَشَع (الیَسَع) در کنار اسماعیل، یونس و لوط آمده و گفته شده است که...

Monday, April 30, 2018

الیاس نبی در قرآن

رسول و پیامبری که نامش سه بار در قرآن ذکر شده است. در مورد نخست، نام الیاس در کنار زکریا، یحیی، عیسی و عبارت «کلٌ مِن الصالحین» (همه از شایستگان...

Sunday, April 29, 2018

روندشناسی مفهوم الحاد، از قرآن تا اندیشه اسلامی

مسلماً الحاد فقط در پرتو راست‌کیشی معنی پیدا می‌کند، که به نظر می‌رسد رشد و گسترش آن در اسلام به عنوان واکنشی حدیث‌گرایانه به خط مشی‌های سیاسی-...

Sunday, April 29, 2018

معناشناسی واژه اِلاف ؛ ایلاف در قرآن

مصدری از ریشه‌ی عربی أ ل ف که مفسران مسلمان و نیز پژوهشگران جدید آن را به شیوه‌های گوناگونی توضیح داده‌اند. این واژه در سوره‌ای از قرآن (قریش:...

Sunday, April 29, 2018

اقتصاد در قرآن

دانشی که به تحقیق درباره‌ی تولید و توزیع منابع مادّی جامعه می‌پردازد. در سیاق قرآن، دانش اقتصاد عبارت است از نقش احکام، قواعد و راهنمایی‌های...

Saturday, April 28, 2018

اعیاد و بزرگداشت‌ها در قرآن

مراسم ادواری که به بزرگداشت یاد افراد خاص یا به یادبود رویدادهای مهم تاریخ مقدس برگزار می‌شود. واژه «عید» در قرآن به کار نرفته است، اما از این...

Saturday, April 28, 2018

ویژگی‌هایِ اَعراب / بادیه نشینان در زمان پیامبر

اَعراب: کسانی که محل سکونت خویش را در جاهای مختلف و غالباً بسته به شرایط آب و هوایی برمی‌گزینند و تغییر می‌دهند. اعراب اقوامی غیر شهرنشین از...

Saturday, April 28, 2018

اعداد و شمارش در قرآن

واژه‌هایی که مقدار کمیّت‌ها و تعداد اشیا را نشان می‌دهند. در قرآن بسیاری از واژه‌های عربی بیانگر اعداد و شمارش به کار رفته است. در قرآن بسیاری...

Friday, April 27, 2018

هماوردی با قرآن از روز نخست

اصطلاحی ادبی و کلامی برای بیان سرشت بی‌همتایی زبان قرآن. گرچه در قرآن لفظ «اعجاز» نیامده، هم‌خانواده‌ی فعلی آن «أعجزَه» به معنای «او را ناتوان...

Friday, April 27, 2018

فرآیندِ معنای اطاعت در قرآن

اطاعت یعنی عمل یا واقعیتِ تبعیت از فرمان‌های فرد دارای سلطه. مفهوم اطاعت، با مفاهیم ملازم آن در باب سلطه و قدرت مشروع برای فرمان دادن، به میزان...

Friday, April 27, 2018

باورهای ضروری یک مسلمان از نگاه قرآن

قواعدی موجز و موثق که چکیده‌ای از اصول اعتقادی را به دست می‌دهند. افراد یا گروه‌هایی از عالمان دست به تدوین اعتقادنامه‌ها زده‌اند، با این حال،...

Thursday, April 26, 2018

اصحاب کهف در آیات قرآن

عنوانی برای شخصیت‌های قطعه‌ای بلند از قرآن که مشتمل بر روایتی از داستان هفت‌خفتگان اِفِسوس است. در قرآن، اصحاب کهف و رقیم از جمله‌ی آیات الهی...

Thursday, April 26, 2018

ندیدی پروردگارت با اصحاب فیل چه کرد؟

اصحاب فیل عبارتی در نخستین آیه‌ی سوره‌ی فیل، که اسم سوره نیز از آن گرفته شده است. این آیه مستقیماً خطاب به پیامبر اسلام است: «مگر ندیدی پروردگارت...

Wednesday, April 25, 2018

اَیکه به چه معناست؟

این عبارت در چهار سوره‌ی مکی آمده است (حجر: 78؛ شعراء: 176؛ ص: 13؛ ق: 14). اجماعی درباره‌ی هویت این قوم، که به سبب کفر خود به عذاب نابودی گرفتار...

Wednesday, April 25, 2018

اصحاب رَسّ چه کسانی هستند؟

عبارت «اصحاب الرَسّ» دو بار در قرآن به کار رفته است: «برای ستمکاران عذابی پردرد آماده کرده‌ایم و [نیز] عادیان و ثمودیان و اصحاب رس و نسل‌های...

Tuesday, April 24, 2018

انسان‌هایی که دوزخ برای ایشان مقدّر نگشته است

اعراف، عنوان معادشناختی انسان‌هایی که دوزخ برای ایشان مقدّر نگشته است. واژه‌ی «الأعراف» (مفـ عُرف) در آیات 46 و 48 اعراف (که به صورت «اصحاب الاعراف»...

Tuesday, April 24, 2018

اصحاب اُخدود چه کسانی بودند

قرآن به اصحاب ناشناس اخدود اشاره می‌کند و می‌گوید: «مرگ بر اصحاب اخدود- همان آتش مایه‌دار- آن‌گاه که آنان بالای آن نشسته بودند و خود بر آنچه...

Monday, April 23, 2018

اِشعیای نبی و پیشگویی‌هایِ او

پسر عاموس و پیامبری که به هدایت بنی‌اسرائیل فرستاده شد. نام اشعیا (در عربی شَعیا یا اَشعَیاء) در قرآن ذکر نشده است، اما در متون تفسیری (مثلاً...

Monday, April 23, 2018