«برّ» مصدر از «بَرّ یَبرّ» از باب «علم» است. معنای اصلی و لغوی ماده برّ همان‌گونه كه بیان شد، گسترانیدن وسیع كار خیر است و فرق آن با خیر این است كه برّ رساندن نفع به دیگری با قصد و توجه است، برخلاف خیر...

«برّ» به فتح باء به معنای خشكی مقابل دریاست كه گستره وسیع آن لحاظ شده و از آن بِر به معنای گسترش دادن در نیكی مشتق شده است. بَرّ گاه به خداوند نسبت داده می‌شود، همانند «... إنَّهُ هُوَ البَرُّ الرَّحیمُ»...

«بدل» در لغت به معنای قرار گرفتن شیئی به جای شیئی دیگر است و كاربرد «بدّلت الشیء» زمانی است كه شیء موردنظر را تغییر دهی؛ اگرچه برای آن عوض و بدلی قرار نداده باشی، برخلاف «ابدلته» كه همراه با تعیین بدل...

«بحر» در اصل به معنای وسعت و گسترده بودن است و به همین جهت بر دریا، بحر اطلاق شده است. نیز به شتری كه ده بار زاییده بود، بحیره می‌گفتند؛ زیرا در گوش آن شكاف وسیعی ایجاد می‌كردند و در سوار شدن و حمل بار...

«بأس» در لغت به معنای عذاب، قوت و دلیری در جنگ، نیازمندی شدید و ترس است، و در جمله «رجلٌ ذو بأس» به معنای انسان شجاع است. «بأساء» اسم برای جنگ، مشقت و ضرر است.

«ایمان» از ماده «امن» دارای دو معنای اصلی است: 1. امانت كه ضد خیانت است؛ 2. تصدیق. به اعتقاد فیومی «اَمِنَ» در وزن و معنا مانند «سلم» است، یعنی به سلامت ماند و در اصل به معنای آرامش است. این كلمه متعدی...

ابن فارس می‌نویسد: اهلِ مرد همسر و زوجه اوست و تأهل به معنای همسردار بودن است. نیز اهل رجل نزدیك‌ترین فرد به وی است و اهل بیت ساكنان خانه‌اند و اهل اسلام به معنای متدینان به اسلام است و جمع اهل اهلون است.

كلمه «اولی» برگرفته از ماده «ولی» به معنای سزاوارتر و نیز تهدید و به معنای نزدیك شدن زمان هلاكت است. جوهری پس از نقل معنای اخیر از اصمعی می‌نویسد: ثعلب گفته است كسی برای كلمه اولی معنایی بهتر از آنچه اصمعی...

اواب» صیغه مبالغه از ماده «اوب» به معنای توبه و بازگشت از گناه است. فرق آن با رجوع این است كه كاربرد «اوب» در بازگشت خاص است، آن هم در موجودات دارای حیات و اراده؛ ولی رجوع اعم است.

«انّی» در لغت به معنای أین، متی و كیف آمده و نیز در شمار ظروفی است كه دارای جزاست: همانند «انّی تأتنی آتك»: هر زمان كه نزد من بیایی من نیز نزد تو خواهم آمد. طریحی می‌نویسد: انّی در موارد مكان، شرط است...