آنچه تاکنون گفته شد شناختی اجمالی درباره‌ی مفهوم خود علت خود به ما می‌دهد، مفهومی که عامه‌ی مردم، حتی گاهی محققان نیز آن را به درستی ادراک نکرده‌اند. این سخن که چیزی- مثلاً خداوند- خود علت خود است، یا...

شاید هیچ‌گاه از زمینه‌های صرفاً مابعدالطبیعی، اعتقادی جدی، زنده و دینی به خدایان برنخاسته و مورد حمایت واقع نشده است. چنین عقایدی در هر عصر و سرزمین متمدنی یافت می‌شود و اغلب در فرهنگ خاصی عملاً جنبه‌ی...

الفاظ علت و معلول در آثار حکیمان مسلمان به دو معنای مختلف به کار می‌رود. این دو معنا در واقع، به دو حوزه‌ی معرفتی تعلق دارد: 1- مابعدالطبیعه؛ 2- طبیعیات. در اصطلاح مابعدالطبیعه علت آن چیزی است که از وجودش...

کسانی با طرح مفهوم قانون طبیعت در توصیف روابط علی به مشکلات مزبور پاسخ گفته‌اند. بنابراین، می‌توان گفت که تغییر معینی به نام الف علت تغییر دیگری به نام ب است، با این شرط که قانونی هست که بر طبق آن هر تغییری...

هر کسی می‌فهمد که علیت چیست. امی‌ترین و عامی‌ترین فرد هنگامی که؛ برای مثال به او بگویند که همسایه‌اش بر اثر اصابت لگد اسبی به سرش کشته شد، مفاد این سخن را درمی‌یابد. هیچ سطحی از مابعدالطبیعه نمی‌تواند...

گذر یا جریان زمان یا تعابیری از این قبیل همواره بزرگ‌ترین سد و مانع در راه مقایسه‌ی آن با مکان بوده است. چنین می‌نماید که این ویژگی تمام اشیاست که پیوسته در زمان جاری‌اند. بدین‌سان، تلقی ما این است که‌اشیای...

به ندرت مسئله‌ای یافت می‌شود که از نظر فلسفی حیرت انگیزتر از زمان باشد. بسیاری از فیلسوفان برخلاف مکان و نسبت‌های مکانی میان اشیا که معمولاً فهم آن را ساده و آسان یافته‌اند، همواره زمان را موضوعی تاریک،...

هر چه وجود امر دیگری بر آن متوقف باشد، به گونه‌ای که با غیبت او آن غیر هم غایب باشد، آن را شرط گویند و آن غیر را مشروط. شرط ممکن است عدمی باشد یا وجودی. شرط عدمی مانند عدم رطوبت در چوب برای سوختن و شرط...

الگزاندر تیلاخ، پسر جان تالک [tālək]، تاجر تنباکو و قاضی دادگاه بخش، در دانشگاه گلاسگو تحصیل کرد و در سال 1150 از تحصیل فراغ یافت. تیلاخ زمانی که در شرکت پدر کار می‌کرد با کار چاپ آشنا شد، و در 1160 روش...

ملاصدرا در سیر اندیشه‌ی فلسفی خود توانست با مبانی و اصول فلسفی خود، از وحدت تشکیکی به وحدت شخصی وجود برسد. وی با تفسیر علیت به تجلی، حقیقت وجود را منحصر در واجب تعالی دانست و غیر او را تطورات و تجلیات...