پيش از مرگ فارابي ( ابونصر ) در سال 339 هجري، دو جريان فکري ديگر، در کنار معتزله پديد آمد؛ يکي بس ناکامياب بود و ديگري چنان کامياب که پس از حدود دو قرن، بساط معتزله را کاملاً در نورديده، تنها گرايش غالب...

ميان فارابي (مرگ 339 هـ) و ابن سينا (مرگ 428 هـ) فاصله داريم در حدود يک قرن. در اين فاصله جريان هاي فکري گوناگوني پديد آمدند که برخي از آن ها، چندان اهميتي ندارند. اما به هر حال از دو جريان عمده نمي توان...

در عصر زندگي کندي ( الکندي ) (مرگ 252 يا 260) افکار يونانيان به عربي ترجمه مي شد. اين کار را غالباً مسيحيان سرياني، به تشويق خلافت اسلامي به عهده داشتند. کِندي نخستين عرب مسلمان بود که اين مطالب را به...

خردورزي که تفکر فلسفي، يکي از آثار و نتايج آن است، مورد تأييد و تأکيد دين اسلام است.هيچ يک از اديان موجود و شناخته شده جهان- جز اسلام- نه فقط بر تفکر و خردورزي تأکيد ندارند، بلکه به نوعي انسان را از خردورزي...

چون محور بحث را علت هاي چهارگانه قرار داديم، بهتر است کمي در تعريف آن ها درنگ کنيم. علت مادي و صوري، يعني همان پديده؛ اما با يک نگرش تحليلي. يک ميز چوبي را اگر تحليل و تجزيه ذهني نکنيم، همان « ميز چوبي...

مابعدالطبيعه نيز مانند طبيعت، براي بشر شناختني است. اگر وضعيت موضوع هايي مانند: تجرد نفس، خدا و ازلي بودن عالم و اختيار، تا به امروز به گونه اي روشن تعيين نشده است، هرگز دليل بر آن نيست که هميشه در چنين...

يکي از خطرهاي قلمرو مابعدالطبيعه به معناي عام و خاص آن، خودسري ذهن و عقل بر پايه تخيل و توهم است. اشکال بزرگ و درست کانت به مابعدالطبيعه، با عنوان مسائل جدلي دوسويه که به هر دو طرف قضيه، مي شود استدلال...

دانايي اندک بشر تا کجا است؟ انسان تا کجا آزاد است تا به اندازه توانش، آگاه شود؟ شايد انسان، با بلند پروازي خود، آرزوهايش را در قلمرو دانايي، به هيچ مرزي محدود نمي کرد که در عهد باستان، فلسفه

از ديرباز مسائلي در فلسفه شرق و غرب مطرح شده که به دلايلي زمينه مناقشات و اثبات و ابطال هاي دامنه داري را فراهم آورده است. اگر موضوع را با دقت بررسي کنيم، خواهيم ديد که در اين گونه مسائل بحث انگيز، گاه...

ما همگي موجوداتي انديشمند و داراي حواسّ متعدد و گوناگون هستيم و از همان آغاز که با جهان پيرامون خود روبه رو مي شويم، پديده هاي پيرامون را تشخيص مي دهيم و هويّت هر يک از آن ها را جداگانه پذيرفته، از هر...