اولاً: همان طور که گذشت، علّامه حسن و قبح به معنای اوّل را اعتباری می داند، ولی حسن و قبح به معنای دوم را اعتباری نمی داند؛ بلکه تبیین مفاهیم حسن و قبح

منظور از حسن و قبح عقلی آن است که عقل می تواند ممدوحیت و مذمومیت نفس الامری بعضی از افعال را تشخیص دهد؛ هرچند شرع به آن حکم نکرده باشد.

علّامه باید و نبایدهای اخلاقی، بلکه مطلق باید و نبایدها را جزء اعتباریات قبل الاجتماع و عامّه می داند و نیز آنها را نخستین ادراک اعتباری از اعتباریات عملی می شمارد

مابه الاشتراک بین مراتب وجودی، از سه احتمال بیرون نیست. این مابه الاشتراک یا به خودی خود ضرورت وجود دارد یا نه؛ اگر به خودی خود ضرورت وجود ندارد،

فیلسوفان الهی از دیرباز با تکبه بر روی صفات و خواصی که در انسانها است اما در ماده مطلق نیست برای انسانها جنبه ای غیر مادی اثبات کرده اند.

این امر در اولین نظر مستقیماً از اصل حرکت جوهری بر می خیزد و به هیچ برهان و سخن دیگر نیازمند نیست حرکت معنی ندارد مگر اینکه جهت داشته باشد و رو به جایی و هدفی برود.

همچنان که اشارت رفت نیاز به خدا و اتکا محض سراپای جهان مادی به یک محرک مقوم یعنی موجودی که این کاروان شتابنده و آسایش ناپذیر کائنات را

به سراغ زمان می رویم. فیلسوف ما در این مورد نیز فیلسوفی واقع بین است. به وجود و واقعی زمان در خارج اذعان دارد و مثلاً فاصله سیصد ساله میان رودکی و

حرکت جوهری چیزی نیست جز زوال و حدوث مستمر عالم. باید توجه شود که حرکت جوهری حرکت ذات است نه این که خود حرکت جوهر است.

حرکت را شناختیم اینک نوبت آن است که از بستر حرکت (مقوله)جست وجو کنیم و روشن کنیم که حرکت در کجا و در چه مقوله ای صورت می پذیرد. آیا در هر تحول در