تاریخ تولد و وفات حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام

پرسش :

تولد و وفات حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام در چه تاریخی است؟

پاسخ :
تاریخ دقیق تولّد و وفات حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام مشخّص نیست؛[۱] امّا در برخى از منابع متأخّر، این گونه آمده است:
حضرت شاه عبدالعظیم که کنیه اش ابوالقاسم و ابوالفتح نیز بوده، در روز پنج شنبه چهارم ماه ربیع الآخر سنه ۱۷۳ هجرى قمرى، مطابق ۲۵ تیر ماه ۱۵۸ یزدگردى، در زمان هارون الرشید در مدینه در خانه جدّش حضرت امام حسن مجتبى علیه السلام متولّد شده... و پس از مدّت ۷۹ سال و شش ماه و یازده روز قمرى عمر، در روز آدینه پانزدهم شوّال المکرّم سنه ۲۵۲ هجرى قمرى، مطابق سیزده مهر ماه قدیم سنه ۲۳۵ یزدگردى، در زمان المعتزّ باللَّه عبّاسى به سراى آخرت رحلت نمود.[۲]
 
همچنین در برخى از منابع متأخّر از کتاب نزهة الأبرار سیّد موسى بَرزنجى و مناقب العترةى احمد بن محمّد بن فهد حلّى و تاریخ نور الدین محمّد السمهودى نقل شده که ولادت حضرت عبدالعظیم علیه السلام پنج شنبه چهارم ربیع ثانى سال ۱۷۳ ق، در مدینه و وفاتش در پانزدهم شوّال ۲۵۲ ق، بوده است.[۳]
 
گفتنى است با توجّه به این که در منابع کهن و معتبر، تاریخ تولّد و وفات ایشان ذکر نشده و منابع گزارش هاى پیش گفته، شناخته شده نیستند، این گزارش ها فاقد اعتبارند؛ لیکن در کتاب شریف الکافى، از حضرت عبدالعظیم علیه السلام، از هشام بن حکم روایت نقل شده است.[۴]

تاریخ وفات هشام بن حکم، سال ۱۹۹ ق، یا پیش از آن است.[۵] و مظنون، این است که حضرت عبدالعظیم علیه السلام هنگام نقل روایت، کمتر از بیست سال نداشته است. بنابراین، تولّد ایشان باید سال ۱۸۰ ق، یا پیش از آن باشد.[۶]
 
همچنین بر اساس روایتى از امام هادى علیه السلام که ثواب زیارت قبر حضرت عبدالعظیم علیه السلام، همانند زیارت مرقد سیّد الشهداء علیه السلام دانسته شده، باید بگوییم که او در دوران امام هادى علیه السلام و پیش از شهادت ایشان از دنیا رفته است و از آن جا که دوران امامت ایشان از سال ۲۲۰ تا ۲۵۴ ق بوده، وفات حضرت عبدالعظیم علیه السلام پیش از سال ۲۵۴ ق، اتّفاق افتاده است.
 
بنابراین، هر چند بر پایه قراین یاد شده ، احتمال تولّد حضرت عبدالعظیم علیه السلام در سال ۱۷۳ ق، و وفات ایشان در سال ۲۵۲ ق، منطقى و معقول است، با این حال، اثبات آن نیاز به منبع معتبر دارد.
 
از سوى دیگر با عنایت به این که به هر دلیل ، چهارم ربیع الثانى، به عنوان تاریخ تولّد حضرت عبدالعظیم علیه السلام و پانزدهم شوّال، به عنوان تاریخ وفات ایشان شهرت یافته ، بزرگداشت یاد آن حضرت و تجلیل از مقام معنوى آن بزرگوار در روزهاى یاد شده، نیکوست.[۷]
 
گفتنى است که در جلسه ۶۲۸ مورّخ ۱۳۸۹/۵/26 شوراى انقلاب فرهنگى، چهارم ربیع الثانى، به عنوان «روز ولادت حضرت عبدالعظیم علیه السلام» جهت درج در تقویم رسمى کشور به تصویب رسید و در تاریخ ۱۳۸۹/۷/18 به آستان مقدّس آن حضرت ابلاغ گردید.
 
پی‌نوشت‌ها:
[۱] در گذشته، در عرف عامّه مردم ، کلمه «شاه» در بسیارى از موارد، به نشانه تجلیل و احترام به کار مى رفت. به امیر مؤمنان على علیه السلام، «شاه مردان» و به امام حسین علیه السلام، «شاه شهید» یا «شاه شهیدان» مى گفتند. در باره حضرت عبدالعظیم علیه السلام این کلمه در کتاب هاى سده سیزده و چهارده هجرى (نه کتاب هاى قبل از آن) دیده مى شود و این کلمه، جزو نام ایشان نیست. (ر.ک: شناخت نامه حضرت عبدالعظیم حسنى علیه السلام و شهر رى/ مجموعه مقالات چاپ شده: ص ۷۳ (مقاله «آشنایى با حضرت عبدالعظیم علیه السلام و مصادر شرح حال او»، رضا استادى).
 
[۲] ر.ک: مجموعه مقالات کنگره بزرگداشت حضرت عبدالعظیم علیه السلام: ج ۳، صص ۱۸5-۱۸1 (رساله «عراضة الإخوان: سفرنامه معلّم حبیب آبادى به آستانه حضرت عبدالعظیم و شهر رى»، محمّدعلى معلّم حبیب آبادى).
 
[۳] شناخت نامه حضرت عبدالعظیم حسنى علیه السلام و شهر رى/ مجموعه رساله هاى خطّى و سنگى: ص ۲۷۳ (رساله «الخصائص العظیمیّة»، شیخ جواد شاه عبدالعظیمى).
 
[۴] الکافى: ج ۱، ص ۴۲۴، ح ۶۳.
 
[۵] ر.ک: معجم رجال الحدیث: ج ۱۹، ص ۲۷۰، ش ۱۳۳۲۹.
 
[۶] ر.ک: شناخت نامه حضرت عبدالعظیم حسنى علیه السلام و شهر رى/ مجموعه مقالات چاپ شده: ص ۶۷ (مقاله «آشنایى با حضرت عبدالعظیم علیه السلام و مصادر شرح حال او»، رضا استادى).
 
[۷] شایان ذکر است که با مراجعه به منابع حدیثى و تاریخى، مشخّص مى گردد که درباره تاریخ تولد و وفات بسیارى از پیشوایان اسلام، گزارش هاى مختلفى وجود دارد و تاریخ دقیق و قطعى آنها مشخّص نیست و بزرگداشت ایّام ولادت و یا وفات آنها بر اساس انتخاب نظر مشهور و یا انتخاب یکى از گزارش هاست.

منبع: حدیث نت