حکم ارتباط با کسانی که نماز نمی‌خوانند

پرسش :

رفت و آمد و معاشرت با کسانی که نماز نمی‌خوانند چه حکمی دارد؟

پاسخ :
چنانچه می دانید یا احتمال می دهید که ارتباط و رفت و آمد با این افراد می تواند آثار مثبتی داشته باشد و شما می توانید با گفتار یا رفتار خود آنها را با فرهنگ اسلامی آشنا کنید و بر ادای نماز تشویق نمایید، لازم است که رابطه با آنان را ترک نکنید و با رعایت مراحل امر به معروف و نهی از منکر، آنها را ارشاد نمایید.
 
اگر این راه مؤثر واقع نشد، چنانچه قطع ارتباط کارساز است و موجب تنبیه آنها می شود، لازم است از این راه اقدام کنید.
 
ولی اگر هیچ یک از راه ها تأثیر نکرد، دیگر برعهده شما چیزی نیست و اگر می ترسید این گونه ارتباطات و رفت و آمدها، تأثیرات منفی در اخلاق و رفتار شما داشته باشد، لازم است که رابطه را قطع کنید.1
 

شرح و تحلیل فقهی و اخلاقی حکم معاشرت با ترک‌کنندگان نماز

در آموزه‌های اسلامی، «امر به معروف و نهی از منکر» یکی از مسئولیت‌های اجتماعی مهم هر مسلمان است. ترک نماز، به عنوان یکی از نشانه‌های فاصله‌ گرفتن از دینداری و ارزش‌های الهی دانسته شده است؛ اما نوع مواجهه و تعامل با تارک‌ الصلاة، به دلیل تأثیرگذاری متقابل، باید با دقت و حکمت صورت گیرد.
 

۱. اصل تعامل مثبت و اثرگذاردن

در پاسخ ارائه‌ شده، اصل بر این گذاشته شده است که اگر معاشرت با فرد تارک‌ نماز می‌تواند مقدمه هدایت، اصلاح یا تأثیر مثبت او باشد، نه‌ تنها معاشرت جایز بلکه در مواردی لازم است تا مسلمان با رفتار و گفتار خود، زمینه آشنایی مجدد فرد با نماز و ارزش‌های دینی را فراهم کند. این رویکرد کاملا مبتنی بر آموزه‌های روایی و قرآنی است که دعوت به دین با «حکمت و موعظه حسنه» را سفارش نموده است. چنانچه خداوند متعال می‌فرماید:

«ادْعُ إِلَىٰ سَبِیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُمْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ ۚ إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبِیلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِینَ؛
[مردم را] با حکمت و اندرز نیکو به راه پروردگارت دعوت کن، و با آنان به نیکوترین شیوه به بحث [و مجادله] بپرداز، یقیناً پروردگارت به کسانی که از راه او گمراه شده اند و نیز به راه یافتگان داناتر است.»2
 

۲. رعایت مراتب امر به معروف و نهی از منکر

تأکید بر «رعایت مراحل امر به معروف و نهی از منکر» نشان‌دهنده اهمیت تدریج، مدارا و انتخاب بهترین روش‌هاست. در آموزه‌های اهل بیت (علیهم السلام)، همواره بر حسن خلق و دوری از رفتار دفع‌کننده تأکید شده است. معاشرت به نیت اصلاح، در ابتدا با زبان نرم و رفتار مناسب، نه با تحقیر یا طرد.
 

۳. قطع رابطه به عنوان راهکار نهایی و تربیتی

اگر همه راه‌های مثبت بی‌اثر بود و ارتباط بیشتر موجب جری‌تر شدن فرد نسبت به بی‌نمازی یا بی‌احترامی به ارزش‌های دینی می‌گردد، در این صورت، قطع معاشرت ـ به عنوان یک نوع «انکار عملی» و تنبیه اجتماعی ـ توصیه می‌شود مشروط به این که تأثیر‌گذار باشد. تجربه تاریخی و روایات، نشان می‌دهد این ابزار در برخی موارد می‌تواند فرد خاطی را به تأمل و بازگشت وادار کند.
 

۴. حفظ سلامت اخلاقی و دینی خود

بخش پایانی پاسخ، یکی از مهم‌ترین نکات تربیتی است: اگر معاشرت و رفت و آمد با فرد بی‌نماز موجب تزلزل، اثرپذیری و تضعیف باورهای شما می‌شود، بر حفظ ایمان و اخلاق خود مقدم است که ارتباط را قطع کنید؛ چرا که در اسلام، نگهداری از ایمان شخصی و سلامت فرهنگی، اولی بر هر چیز دیگری است. چنانچه خداوند متعال می‌فرماید:

«وَمَنْ یَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَیَتَعَدَّ حُدُودَهُ یُدْخِلْهُ نَارًا خَالِدًا فِیهَا وَلَهُ عَذَابٌ مُهِینٌ؛
و هر که از خدا و رسولش نافرمانی کند و از حدود او تجاوز نماید، خدا او را در آتشی درآورد که در آن جاودانه است و برای او عذابی خوارکننده است.»3

جمع‌بندی:

این پاسخ، نگاهی جامع به وظیفه مسلمان در نسبت با تارک نماز دارد؛ از یک سو روح دعوت و مسئولیت‌پذیری اجتماعی را مطرح می‌کند و از سوی دیگر بر حفظ مرزهای ایمانی و تربیتی تأکید دارد. مهم‌ترین نکته، اجتناب از افراط و تفریط است؛ نه انزوا و بی‌تفاوتی، و نه معاشرت بدون حساسیت و توجه به آثار تربیتی و ایمانی.4

پی‌نوشت‌ها:
1. یکصد و ده پرسش و پاسخ درباره نماز، مجتبی کلباسی، تهران: انتشارات ستاد اقامه نماز، چاپ: اول، زمستان 1386.
2. سوره نحل، آیه ۱۲۵
3. سوره نساء، آیه 14
4. شرح اختصاصی این مطلب توسط کارشناس مذهبی راسخون نوشته شده است.

نویسنده: سیدامیرحسین موسوی تبار
منبع: تحریریه راسخون