حقیقت در یک کلام، یعنی درک واقعیت آن گونه که هست و باید باشد. با این بیان بسیار ساده و گویا از حقیقت، تا حدی متوجه رابطه کلیدی بین معرفت و حقیقت خواهیم شد.

تجربه، عقل، شهود یا مکاشفه، تجربه دینی، همچنین وحی و الهام نیز، به تناسب جایگاهی که در معرفت شناسی انسان دارند، هر کدام مسئولیت تولید یا تأمین بخشی از شناخت بشری را بر عهده دارند.

به نظر می رسد هیچ یک از تحلیل‌هایی که از نظریه انتقادی مارکسیستی ناشی شده، در میان مردم معمولی حرکتی ایجاد نکرده تا به اصلاحات اجتماعی و اقتصادی که مورد حمایت منتقدین است، جامه عمل بپوشاند.

ضعف عمده مارکسیسم این است که به ندرت اندیشه‌های نظری مربوط به الگوی عملی که در کشورهای تحت سلطه خود ارائه کرده را متبلور ساخته است.

مشکلات کنونی فلسفه تعلیم و تربیت هنوز درست جستجو و تحقیقی مداوم است. این کار، مشارکت در طرز برخورد پرسشگرانه و نقادانه فلسفه است که محققان امیدوارند آن را در بین مربیان‌ترغیب کنند.

اهداف تعلیم و تربیت مارکسیستی را باید در برداشت مارکسیسم از تاریخ و در تحلیل انتقادی که از شرایط موجود دارد، جستجو کرد.

دیدگاه‌های مارکس بر تعلیم و تربیت کشورهای مارکسیست - لنینیست به ویژه در زمینه آموزش فنی، تأثیر گذاشت. کوشش شده تا میان نظریه و عمل ارتباط ایجاد شود و از تفکیک کار ذهنی و کار یدی اجتناب گردد.

دیدگاه انجمن کمونیستی این بود که برای آن که برنامه تربیتی حداکثر کار آمدی را داشته باشد، ضرورت باید مردم را از ایدئولوژیهای رقیب در امان نگه دارند.

امروزه شیوه رایج در فلسفه تعلیم و تربیت به جای آن که بازگشت به این اندیشه باشد که فرد، جامعه و تعلیم و تربیت را می توان در یک نظام فکری فراگیرا درک کرد، به طور کلی به سوی فهم و حل مسائل و موضوعات در یک...

نمی توان انکار کرد که مارکسیسم تأثیر فراوانی بر دنیا و تعلیم و تربیت داشته است، اما این تأثیر، مثل خود این فلسفه، در معرض تفسیرهای گوناگون قرار دارد.