اثر توبه در سقوط مجازات حدی و کیفیت احراز آن

پرسش :

در بسیاری از حدود مثل حد زنا، لواط ومساحقه، فقهای بزرگوار امامیه فرموده‌‏اند: در صورتی که جرم با اقرار مرتکب ثابت شده باشد و وی پس از اقرار توبه نماید امام (حاکم، ولی امر) مخیر بین عفو و اجرای حد است و...

پاسخ :
آیت الله العظمی سید علی سیستانی
«سوالها مبتنی بر صحت قضاوت غیر مجتهد است و این امر از نظر حضرت آیة الله صحیح نیست. 18 رمضان 1420 ه.ق»
 
آیت الله العظمی لطف الله صافی گلپایگانی
«الف. در فرض سوال، مجتهد جامع الشرائط می‌‏تواند عفو کند و می‌‏تواند حکم صادر کند و بر متهم حد جاری شود پس اگر غیر مجتهد پس از انشاء حکم تقاضای عفو نماید چون این حکم نفوذ ندارد تقاضای عفو مثل تقاضای اسقاط مالم یجب بی مورد است. والله العالم.
ب. توبه باید قبل از ثبوت جرم نزد حاکم شرع باشد و آنچه در روایات آمده که توبه قبل از لحظات مرگ قبول می‌‏شود بوسیله امثال مورد سوال تخصیص خورده است و بلکه ظاهر در رفع عقوبت اخروی است. والله العالم.
ج. آنچه مجوز عفو است توبه قبل از ثبوت جرم نزد حاکم شرع جامع الشرائط است و اگر در اثر بازجوئی برای حاکم شرع وقوع جرم قبل از توبه ثابت شود مورد عفو نیست. والله العالم.
 د. اگر مجرم واقعاً توبه کند کان کمن لا ذنب له بنابر این از مناصب مذکوره محروم نمی‌‏شود. والله العالم. 1378/11/17»
 
آیت الله العظمی محمد فاضل لنکرانی (ره)
«الف. بلی در فرض سوال قبل از صدور رأی استعلام کند.
ب. توبه‏‌ای که در روایت آمده مربوط به زمان توبه برای قیامت است اما در مورد توبه رافع حد چون مربوط به نظر حاکم و قاضی شرع است تا قبل از اجرای حکم موثر است ولی بعید است که توبه حین اجرای حد مسقط باقی حد باشد.
ج. خیر از این لحاظ تفاوتی وجود ندارد و اقرار هم کفایت از توبه نمی‌کند بلکه باید توبه از راه دیگری ثابت شود.
د. تا حد اجراء نشود آثار تبعی محدود جاری نمی‌‏شود. 1378/10/21»
 
آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی
«الف. تفاوتی بین انشاء حکم و عدم انشاء حکم نیست.
ب. تفاوتی نمی‌کند.
ج. توبه به هر صورت مجوز عفو است.
د. مناصبی که مشروط به عدالت است در صورت توبه و بازگشت ملکه عدالت قابل بازگشت است. همیشه موفق باشید. 1378/10/11»
 
آیت الله العظمی سید عبدالکریم موسوی اردبیلی
«الف. در مفروض سوال که قاضی غیر مجتهد است و بر اساس قوانین مدون حکم می‌کند ثبوت جواز عفو بی‏اشکال نیست.
ب. از پاسخ قبل معلوم شد.
ج. بعید نیست اقرار از روی ندامت دخالت داشته باشد اعتراف به شکل دوم موجب عفو نمی‌‏شود، صرف ندامت بدون تصریح به توبه موجب عفو نمی‌‏شود.
د. عفو از مجازات منصوص است مجازات‏های تبعی در صورت مشروعیت مورد عفو نیستند مانند امامت در جماعت و نماز جمعه زیرا عدالت در اینها معتبر است و عفو موجب عدالت نمی‌‏شود. 1378/09/30»
 
منبع: مرکز تحقیقات فقهی حقوقی قوه قضاییه