احکام بیع | معامله سلف: سوال دو

پرسش :

با شروع فعالیّت بورس فلزّات، معاملات سلف به ترتیب ذیل انجام مى گیرد. الف) در سلف مثلاً سه ماهه خریدار مجاز است پرداخت وجه را تا سه روز به تأخیر بیندازد همچنین فروشنده خارج از قرارداد مکتوب (که زمان تحویل جنس را معیّن مى کند) به طور شفاهى تا 15 روز تأخیر بعد از تاریخ مذکور را نیز براى خود مجاز مى داند. بعلاوه بعد از 15 روز مزبور نیز عملاً در تحویل تأخیرهایى صورت مى گیرد. ب) در سلف مثلاً سه ماهه بخشى از قیمت تا 72 ساعت بعد از معامله و بقیّه چک یک ماهه دریافت مى شود و شرایط زمان و تأخیر تحویل نیز بشرح بند الف مى باشد. ج) در این نوع معامله مجموعه کالا بصورت سبد مثلاً میله گردها و تیرآهن ها با سایزهاى مختلف (به انتخاب خریدار) براى سلف سه ماهه معامله مى شود و قید مثلاً 20 درصد کالا پس از یک ماه از تاریخ معامله و 30 درصد پس از دو ماه و 50 درصد پس از سه ماه (تحویل به مرور) بدون مشخّص شدن نوع کالا و تاریخ آن، و با مهلت وتأخیرهایى که در بند الف ذکر شده اکنون بفرمایید: 1. آیا معاملات مذکور صحیح است؟ 2. خریدار چنین معاملاتى مى تواند قبل از سررسید زمان تحویل، بخشى یا تمام مورد معامله را به دیگرى بفروشد؟ 3. در صورت صحّت معاملات مذکور و نیز در صورتى که خریدار تا سررسید مدّت مجاز به فروش آن نیست کدام مدّت را باید لحاظ کند. سررسید مندرج در قرارداد، یا سررسید باضافه 15 روز، یا سررسید زمان تحویل که دقیقاً مشخّص نیست؟ 4. آیا صحّت یا بطلان معامله در پرداخت وجوه کارگزارى به کارگزاران مستقر در بورس فلزّات مؤثّر است؟ ضمناً ضرورى بنظر مى رسد که موارد زیر مورد توجّه قرار گیرد: اوّل: عرضه کننده ها در بورس فلزّات تقریباً همه کارخانجات دولتى و نیز انحصارى هستند. دوّم: کلیّه معاملات در بورس فلزّات توسّط کارگزارى هاى مستقر در بورس انجام مى گیرد و خریدار و فروشنده مواجهه و ارتباط مستقیم ندارند. سوم: شاغلین صنوف و تعاونى هاى توزیع و کارخانجات تولیدى مصرف کننده اجباراً بایستى اقلام مورد نیاز خود و اعضاى خود را از همین سیستم خریدارى کنند و به اعضا بفروشند و امکان صبر براى سررسید کالاى سلف جهت فروش آن به اعضا نیست.

پاسخ :
جواب سوال 1 تا آخر: در معامله سلف باید جنس و زمان پرداخت معیّن باشد وتمام مبلغ ثمن نقداً پرداخته شود و قبل از فرا رسیدن زمان تحویل کالا فروش آن جایز نیست.

منبع: استفتائات جدید، آیت‌‌ الله العظمی مکارم شیرازی دام ظله، جلد 4، تهیه و تنظیم: ابوالقاسم علیان نژادی، قم: انتشارات امام علی بن ابی‌طالب علیه ‌السلام، 1393.