پاسخ به شبهه ای درباره عذاب ظالمان

پرسش :

شبهه: در آیه‌ی 61 سوره‌ی نحل گفته شده: اگر خداوند مردم را به خاطر ظلم شان مجازات کند، جنبنده ‌ای را بر روی زمین باقی نخواهد گذارد! با این اوصاف، پیامبران نیز جزو ظالمین هستند، چون در این آیه، وعده‌ی عذاب برای تمام جنبندگان (حتّی پیامبران) را داده است.

پاسخ :
جواب شبهه:
این آیه در صددِ بیانِ یک حکم نوعی است نه حکم کلّی و عمومی، به این معنا که اگر سخن از افراد ظالم است، در صورت برخوردِ خداوند با ظلمِ ظالمان، تمام افرادِ همان نوع (یعنی تمام افراد ظالم) را از میان برمی ‌دارد نه همه‌ی جنبندگان. این نوع از استعمال را در کلام عرب و غیرعرب زیاد مشاهده می ‌کنیم. مثلاً شاعر می ‌گوید:
گر حکم شود که مست گیرند
در شهر هر آنچه هست گیرند!
 
آیا معنای مصرع دوّم آن است که همه‌ی افراد شهر را می ‌گیرند؟ یقینا خیر بلکه فقط نوع افرادی که عقل از سرشان رفته و مَست هستند را می‌ گیرند.
 
بنابراین، مرادِ خداوند از" جنبندگان" در آیه‌ی ذکر شده، جنبندگانِ از ظالمین است که از بین می ‌روند نه همه‌ی جنبندگان عالَم (دقّت کنید).
 
از این گذشته، آیات فراوانی در قرآن کریم است که صراحتا به عدمِ ظالم بودن پیامبران اشاره دارد که ما به دو آیه اشاره می ‌کنیم:
 
آیه‌ی اول: سوره‌ی بقره، آیه‌ی 124:
خداوند متعال در جواب ابراهیم خلیل (علیه السلام) که سوال کرده بود چه کسانی از فرزندان من، پیامبر تو بر مردم خواهند بود؟ فرمود: (لایَنالُ عَهدِیَ الظّالمِین) یعنی عهد من (پیامبری) به ظالمین از فرزندان تو نخواهد رسید.
 
از این آیه چنین برداشت می ‌شود که، بعضی از فرزندان ابراهیم (علیه السلام) ظالم خواهند بود ولی بعضی دیگر ظالم نیستند و صلاحیت برای مقام پیغمبری را دارند. اگر عهدِ خداوند به ابراهیم خلیل (علیه السلام) و یا پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) می ‌رسد، به این معناست که این بزرگان ظلمی در حقّ خود و یا دیگران روا نداشتند.
 
آیه دوم: سوره‌ی، فاطر آیه 32:
خداوند متعال در بیان اقسام انسان‌ ها چنین می‌ فرماید: گروهی از انسان ‌ها ستمگر و ظالم و گروهی میانه ‌رو هستند که گناهان خفیفی دارند و گروهی سبقت گیرندگان به نیکی ‌ها هستند.
 
همچنان که مشاهده می ‌فرمایید، در این آیه، تنها یک گروه از انسان ها ظالم شناخته شده‌ا ند نه همه‌ی آنها.
 
بنابراین، بر خلاف ادّعای اشکال کننده، باید گفت: نه تنها آیه‌ی ذکر شده در بیانِ ظلم پیامبران نیست بلکه آیات دیگر قرآن صراحتاً ظلمِ پیامبران و بسیاری از انسان ‌های دیگر را نفی می ‌کنند. (1)
 
پی‌نوشت:
1. تفسیر قرآن، بیان دکتر محمد علی انصاری ذیل تفسیر آیه‌ی 61 سوره‌ی مبارکه‌ی نحل.
 
منبع‌: پاسخ به شبهات اینترنتی (پاسخ به شبهاتی که سایت های ضد اسلامی و ضد شیعی منتشر کرده‌ اند)، هادی کُردان، جلد دوم، تهران: انتشارات شارق، چاپ سوم، 1389ش.