ترس از ریا یا دام شیطان؟ چرا نباید نماز جماعت را ترک کنیم؟

پرسش :

همواره احساس می کنم عباداتم جنبه ریایی دارد و به همین جهت به نماز جماعت حاضر نمی شوم؟

پاسخ :
این احساس ناشی از اهمیت دادن زیاد به مسأله «ریا» است. شیطان می کوشد آن را تا حد نوعی وسواس افزایش دهد و بدین وسیله مانع انجام اعمال نیک عبادی شود.
 
بکوشید این احساس، شما را از نماز جماعت و امثال آن باز ندارد. البته اگر واقعا احساس می کنید، بعضی از اعمال شما ریایی است، باید در صدد اصلاح و درمان آن باشید و با مطالعه متون دینی، در رفع آن بکوشید.
 
علاوه بر این باید بدانید که انجام واجبات به صورت آشکار اشکالی ندارد؛ بلکه برای آن نیز تاکید شده است.
 
تنها نباید در نیت انسان، ریا، خودنمایی و تظاهر وجود داشته باشد. پس نماز واجب و زکات واجب را باید علنی انجام داد؛ ولی بهتر است صدقات نمازهای مستحبی پنهانی باشد.(1)
 

شرح بیشتر

احساس «شاید عبادت من ریایی باشد» یکی از دغدغه‌های رایج میان اهل عبادت است، به‌خصوص کسانی که به اخلاص توجه جدی دارند. در نگاه اول، این حساسیت نشانه خوبی به‌نظر می‌رسد؛ چون انسان را نسبت به پاکی نیت هشیار می‌کند. اما همین حساسیت اگر مدیریت نشود، می‌تواند به ابزاری در دست شیطان تبدیل شود تا ما را از انجام اعمال نیک باز دارد.
 

۱. ریا؛ بیماری نیت، نه بهانه ترک عمل

ریا یعنی انجام عمل برای جلب توجه و تحسین دیگران، نه برای رضای خدا. اما درمان این بیماری، ترک عبادت نیست؛ بلکه باید نیت را اصلاح کرد. اگر ترس از ریا باعث شود نماز جماعت، زکات یا دیگر واجبات دینی خود را کنار بگذاریم، در واقع با یک «خسارت دوگانه» روبه‌رو شده‌ایم: هم واجب را ترک کرده‌ایم و هم مشکل نیت را برطرف نکرده‌ایم.
 

۲. نقش وسواس شیطانی

شیطان گاهی با ایجاد وسواس معنوی، این احساس را به ما تلقین می‌دهد که چون احتمال ریا هست، پس بهتر است عملی انجام نشود. این ترفند باعث می‌شود بسیاری از فرصت‌های رشد بندگی را از دست بدهیم. قرآن و روایات بر این نکته تأکید کرده‌اند که واجبات را حتی در حضور دیگران انجام دهید؛ مهم این است که نیت را برای خدا تنظیم کنید.
 

۳. علنی و پنهانی؛ کجا و چگونه؟

در آموزه‌های اسلامی، انجام واجبات مهم مثل نماز جماعت و پرداخت زکات به‌صورت علنی، نه‌تنها ایراد ندارد، بلکه گاهی تأکید هم شده است، زیرا اثر تربیتی و اجتماعی قوی دارد. در مقابل، اعمال مستحبی مثل صدقات یا نماز شب، بهتر است پنهانی انجام شود تا بیشتر به اخلاص کمک کند.
 

۴. راهکارهای عملی برای کاهش ریا

* پیش از عمل، نیت را به یاد خدا گره بزنید: «اللهم لوجهک العمل».
* در حین عمل، توجه را از نگاه دیگران به رضای الهی بازگردانید.
* پس از عمل، با یادآوری ضعف‌ها و نیاز به توفیق الهی، از خودپسندی جلوگیری کنید.

پس راه درست این نیست که از ترس ریا، نماز جماعت را ترک کنیم، بلکه با نیت‌سازی و تمرین اخلاص، هم عبادت را حفظ کنیم و هم نیت را تصحیح نماییم.(2)

پی‌نوشت‌ها:
1. یکصد و ده پرسش و پاسخ درباره نماز، مجتبی کلباسی، تهران: انتشارات ستاد اقامه نماز، چاپ: اول، زمستان 1386.
2. شرح اختصاصی این مطلب توسط کارشناس مذهبی راسخون نوشته شده است.

نویسنده: سیدامیرحسین موسوی تبار
منبع: تحریریه راسخون