آشنایی با آثار نماز شب

پرسش :

نماز شب چه آثاری دارد؟

پاسخ :
آدمی موجودی است که از دو بعد «حیوانی» و «روحانی»، ساخته شده است. این دو بعد در کشمکش با یکدیگرند. هرگاه بعد «جسمانی و حیوانی» غلبه کند، گرایش آدمی بیشتر بدان سو خواهد بود و هرگاه که جنبه «روحانی» تقویت شود، گرایش های متعالی در او نیرومندتر خواهد شد. مولوی می گوید:
 
و آن سوم هست آدمیزاد و بشر
از فرشته نیمی و نیمش ز خر
نیم خر خود مایل سفلی بود
نیم دیگر مایل علوی شود
تا کدامین غالب آید در نبرد
زین دو گانه تا کدامین برد نرد
 
از اهداف مهم دستورات و برنامه های دینی، حفظ این تعادل در وجود آدمی است. اگر فرمان روزه صادر شده؛ اگر این همه به خواندن نماز سفارش شده و.. همه بدان جهت است که آدمی تک بعدی نشود و همه چیز را در عرصه مادیات خلاصه نبیند.
 

آثار نماز شب

«نماز شب» از عمده ترین وسایلی است که در کاهش بعد «حیوانی»، تأثیری شگرف دارد. فرو نهادن خواب شیرین و به نماز ایستادن - درحالی که همه در خواب اند- و نیز استفاده از الهامات سحری و بهجت و سرور معنوی- که در آن لحظات عاید انسان می گردد - از ثمرات نماز شب است.
 
نماز شب، تا آن اندازه کارساز است که خداوند به پیامبر خویش فرمود: «و از شب، زمانی را به نماز شب بپرداز، بدان امید که خداوند تو را به مقام محمود واصل نماید»(1).
 
با تقویت جنبه های «روحانی و معنوی» در انسان، زمینه بیشتری برای درک اندیشه های متعالی و قرب به خدا، حاصل می گردد؛ چنان که با تقویت بعد «حیوانی»، آدمی در عرصه های مناسب آن رشد خواهد کرد.
 
نماز شب گر چه مستحب است؛ اما از مستحباتی است که در آیات قرآن و روایات معصومین، خیلی بر آن تاکید و سفارش شده و همه بزرگان اخلاق و عرفان، به شاگردان خود آن را سفارش کرده اند. گفته شده که هر کس به هر مقام معنوی رسید - بعد از انجام دادن واجبات و ترک محرمات - از نماز شب رسید.
 
در روایتی از رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) نقل شده که سه مرتبه به حضرت علی (علیه السلام) سفارش می کند: «علیک بصلاة اللیل؛ بر تو باد به خواندن نماز شب».
 
در قرآن به پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) خطاب شده است: اگر می خواهی آن مقام بلند محمود (مقام شفاعت شده) را به تو بدهیم، قسمتی از شب را به تهجد بپرداز».
 
در روایتی آمده است: «نماز شب باعث شرف و آبروی مؤمن، سلامت بدن، کفاره گناهان، برطرف کننده وحشت قبر، سفید شدن صورت و نورانی شدن آن و زیاد شدن رزق می شود».
 
پی‌نوشت‌:
1. سوره اسراء، آیه 79.

منبع: یکصد و ده پرسش و پاسخ درباره نماز، مجتبی کلباسی، تهران: انتشارات ستاد اقامه نماز، چاپ: اول، زمستان 1386.